Pierwsze wykorzystanie entomologii sądowej datuje się na XIII w. w Chinach. Wówczas sprawcę wskazały muchówki, a całą sprawę opisał chiński prawnik Sung Tz’u w dziele „Hsi yuan chi lu”. Dyscyplina to więc wcale nie nowa. A jednak… publikacje z tego zakresu są dosyć skromnie traktowane. Podobnie rzecz ma się z zabezpieczaniem śladów entomologicznych i liczbą biegłych sądowych o specjalności identyfikacja i ujawnianie śladów entomologicznych. A przecież, dzięki właściwie podjętym czynnościom na miejscu zdarzenia, ślady te mogą dostarczyć ważnych informacji, takich jak: czas (nawet do kilku godzin), miejsce czy przyczynę śmierci. Ułatwiają też identyfikację sprawców lub ofiar przestępstwa. Autor podkreśla, że ślady entomologiczne mogą być źródłem informacji w zakresie co najmniej trzech z siedmiu złotych pytań kryminalistyki. Na pytanie o czas zgonu odpowiedzą nam zabezpieczone we właściwy sposób larwy. Miejsce zgonu pomogą określić dorosłe owady, a do identyfikacji sprawcy lub ofiary przyczynią się zabezpieczone ślady aparatu gębowego muchówek, które potrafią wskazać np. miejsce popełnienia zbrodni również wtedy, gdy sprawca usunie zwłoki.

Wszystkie zawarte treści i zdjęcia w tym poradniku są tym cenniejsze, że zostały oparte na własnym doświadczeniu i przeprowadzanych od wielu lat badaniach autora. Pozwoliły one na stworzenie prostej i sprawdzonej procedury zabezpieczania larw i owadów z miejsca zdarzenia.

– Zależało mi, żeby stworzyć taki praktyczny poradnik, który jest przeznaczony do wykorzystania przez techników kryminalistyki, prokuratorów i procesowców. Książeczka jest nawet takiego formatu, że zmieści się w kieszeni i w walizce technika kryminalistyki – twierdzi autor publikacji.

W kompendium właściwie niczego nie zabrakło, mimo bardzo skrótowych, ale konkretnych informacji. Punkt wyjściowy to oczywiście podstawy, czyli definicja, cele i zadania entomoskopii, krótki podział entomologii sądowej, która jest od 20 lat oddzielną specjalizacją podzieloną na trzy części: entomologię „miejską”, magazynowo-przemysłową i medyczno-sądową (zwaną też medyczno-kryminalną). Dalej znajdziemy bardzo czytelny podział owadów i innych stawonogów występujących na zwłokach, przedstawiony na poglądowych zdjęciach.

Najważniejszy i najdłuższy rozdział dotyczy śladów entomologicznych wykorzystywanych w kryminalistyce. Liczne fotografie, szczegółowo opisane, krok po kroku prowadzą czytelnika w miejsca, w których należy szukać śladów pozostawionych przez owady. Bardzo istotną kwestią jest „przepis” na właściwe zabezpieczenie larw i owadów. Jest też wskazówka, jakie ślady entomologiczne z punktu widzenia kryminalistyki są bez znaczenia.

Trzecia część tego vademecum zawiera wypracowaną metodykę związaną z kolejnością zabezpieczenia śladów entomologicznych w postaci owadów dorosłych, jaj, larw i wylinek na miejscu znalezienia zwłok, włączając w to m.in. auto, w którym np. była przewożona ofiara. Mając tak przygotowane kompendium, opracowane narzędzia i metody w postępowaniach prawnych, może uda się pokonać i zmniejszyć opór organów procesowych przed wykorzystaniem metod wykrywczych i procesowych stosujących entomologię sądową. W przedmowie do publikacji dr hab. Szymon Konwerski z Wydziału Biologii Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu zwraca uwagę, że „tylko uzyskanie informacji zwrotnej o praktycznej przydatności pozwoli na ich dalsze udoskonalanie, w tym celu niezbędna jest ścisła współpraca naukowców i praktyków – zwłaszcza policjantów. To od nich bowiem zależy jakość zebranych i zabezpieczonych śladów entomologicznych, a w konsekwencji ich przydatność dla wykonujących ekspertyzę biegłych z zakresu entomologii sądowej”.

Izabela Pajdała

P. Leśniewski, Entomologia sądowa. Identyfikacja i zabezpieczenie śladów entomologicznych, Akademia Nauk Stosowanych im. Stanisława Staszica w Pile, 2022.

W publikacji opisano metody entomologiczne wykorzystywane do odtwarzania czasu zgonu, a także podział owadów występujących na zwłokach. Zaprezentowano przykłady praktyczne i wyniki badań doświadczalnych oraz sposoby zabezpieczania śladów entomologicznych. Opracowanie jest skierowane do prokuratorów i policjantów, którzy dokonują oględzin na miejscu zbrodni lub miejscu znalezienia zwłok w ramach kryminalistycznego badania miejsca zdarzenia.