Krajowe Centrum Informacji Kryminalnych rozpoczęło swoją działalność 1 stycznia 2003 r. w strukturach Komendy Głównej Policji. Dynamiczny wzrost przestępczości (w tym działania zorganizowanych grup przestępczych), który nastąpił w Polsce w latach 90., uświadomił wszystkim, że polski system prawny nie jest właściwie przygotowany do zwalczania tych zjawisk. Jedną z przyczyn była niewłaściwa koordynacja działań poszczególnych służb.
Kluczowa jest współpraca
W odpowiedzi na powyższe uwarunkowania jasne się stało, że niezbędne jest utworzenie wspólnej bazy danych informacji kryminalnych gromadzonych przez rozmaite instytucje zajmujące się, w ramach swoich kompetencji, zapobieganiem i zwalczaniem przestępczości. Taka baza danych, koordynująca działania, miała powstać pod nazwą Krajowe Centrum Informacji Kryminalnych.
Aktem prawnym, będącym kamieniem węgielnym i lokującym KCIK w Policji, stała się ustawa z 6 lipca 2001 r. o gromadzeniu, przetwarzaniu i przekazywaniu informacji kryminalnych oraz o Krajowym Systemie Informatycznym (Dz. U. z 2022 r. poz. 2448, z późn. zm.). W 2019 r. nazwa aktu prawnego uległa zmianie w związku ze zmianą przepisów dotyczących ochrony danych osobowych.
Umiejscowienie centrum w strukturach Komendy Głównej Policji wynikało z doświadczenia Policji w zakresie gromadzenia, przetwarzania i udostępniania informacji w skali ogólnokrajowej. Dodatkowo jednym z istotnych argumentów wpływających na powierzenie Komendantowi Głównemu Policji funkcji szefa centrum był fakt, że Policja miała już infrastrukturę techniczną i specjalistów w zakresie budowy systemów wieloskalowych.
Obecnie Krajowe Centrum Informacji Kryminalnych działa w strukturach Biura Wywiadu i Informacji Kryminalnych Komendy Głównej Policji pod kierownictwem dyrektora mł. insp. Karola Stojaka oraz kierunkowego zastępcy dyrektora insp. Marka Boronia. Naczelnikiem KCIK-u jest współtwórca systemu mł. insp. Krzysztof Zynek, który pracuje w centrum od samego początku jego istnienia. Zastępcą naczelnika jest podinsp. Aneta Stobiecka-Mikołajczyk.
Krajowe Centrum Informacji Kryminalnych od pierwszego dnia było najnowocześniejszym systemem w kraju, który przez lata przechodził wielokrotnie zmianę technologiczną, wykorzystując najlepsze rozwiązania sprzętowe i systemowe. Uruchomieniu bazy danych KCIK-u na początku 2003 r. towarzyszyło duże zainteresowanie, a Policja chętnie chwaliła się możliwościami centrum i osiągnięciem standardów europejskich jeszcze przed wstąpieniem Polski do Unii Europejskiej. Wystarczyło kilka tygodni, a zgromadzone w bazie KCIK-u informacje można było liczyć w milionach.
Funkcje
System Krajowego Centrum Informacji Kryminalnych pełni cztery podstawowe funkcje (ewidencyjną, informacyjną, koordynacyjną i analityczną) umożliwiające szefowi centrum (Komendantowi Głównemu Policji) realizację ustawowych zadań. Poniżej przedstawimy ich krótkie omówienie. Funkcja ewidencyjna jest wykonywana przez gromadzenie informacji kryminalnych, zgodnie z zakresem określonym w art. 13 ustawy o KCIK-u. Jest ona realizacją zapisów art. 21 ust. 1 ww. ustawy, zgodnie z którym podmioty uprawnione przekazują z urzędu informacje kryminalne szefowi centrum niezwłocznie po ich uzyskaniu, z zastrzeżeniem wyłączenia obowiązku rejestracji informacji kryminalnych, jeżeli ich przekazanie mogłoby zagrozić bezpieczeństwu państwa lub jego obronności albo spowodować identyfikację osób udzielających pomocy przy wykonywaniu czynności operacyjno-rozpoznawczych prowadzonych przez upoważnione do tego podmioty.
Funkcja informacyjna jest realizowana przez obsługę zapytań skierowanych przez podmioty uprawnione do szefa centrum, na zasadach określonych w art. 28 ust. 1 ww. ustawy, zgodnie z którym szef centrum przekazuje informacje kryminalne niezwłocznie po otrzymaniu od podmiotu uprawnionego zapytania. Funkcja koordynacyjna ma bardzo istotne znaczenie dla procesu wykrywania i ścigania sprawców przestępstw oraz zapobiegania i zwalczania przestępczości. Pozwala na koordynację działań i umożliwia ewentualną wspólną ich realizację.
– Kluczowe dla KCIK-u jest „przykrywanie” pytającego. Zapytanie do podmiotu zobowiązanego, skierowane przez szefa centrum na wniosek podmiotu uprawnionego, jest wysyłane bez ujawniania podmiotu, który zlecił pozyskanie informacji kryminalnej. Warto również dodać, że informacje kryminalne przetwarza się bez wiedzy i zgody osoby, której dane dotyczą, oraz z zachowaniem zasad ich ochrony określonych w przepisach o ochronie informacji niejawnych – mówi naczelnik KCIK BWiIK KGP mł. insp. Krzysztof Zynek.
Funkcja analityczna jest realizowana w centrum głównie przez bieżącą analizę poprawności informacji kryminalnych przekazywanych przez podmioty uprawnione oraz przygotowywanie informacji statystycznych dla tych podmiotów.
Jakie informacje są gromadzone?
W bazach KCIK-u znajdują się informacje dotyczące m.in.: przestępstw, osób, przeciwko którym prowadzone jest postępowanie karne, przedmiotów i nieruchomości wykorzystanych do popełnienia przestępstwa lub utraconych w związku z przestępstwem, przedsiębiorców, spółek cywilnych, fundacji, stowarzyszeń, numerów rachunków bankowych lub rachunków papierów wartościowych, co do których zachodzi uzasadnione podejrzenie, że zostały wykorzystane w celu popełnienia przestępstwa, innych postępowań lub czynności prowadzonych na podstawie ustaw przez podmioty objęte ustawą, istotnych z punktu widzenia czynności operacyjno-rozpoznawczych. Od 1 lipca 2024 r. będą gromadzone informacje o nieruchomościach.
Najważniejsze jest bezpieczeństwo informacji
Z uwagi na szczególną wrażliwość pozyskiwanych i przekazywanych przez szefa centrum informacji, wszystkie operacje wykonywane w bazach danych KCIK-u są rejestrowane. Wdrożono również procedury i zabezpieczenia, które przy skrupulatności i czujności funkcjonariuszy oraz pracowników KCIK-u gwarantują bezpieczeństwo i wiarygodność przetwarzanych informacji.
Pracownicy KCIK-u na bieżąco monitorują bezpieczeństwo systemu teleinformatycznego pod kątem zagrożeń cyberprzestępczości i nie zdarzyło się nigdy, by zostało ono naruszone. Wszystkie osoby pracujące w KCIK-u przechodzą szczegółową weryfikację, mają odpowiednie poświadczenia bezpieczeństwa oraz imienne upoważnienia szefa KCIK-u pozwalające na realizację zadań ustawowych i przestrzegają ustaw: o ochronie informacji niejawnych oraz o ochronie danych osobowych, przetwarzanych w związku z zapobieganiem i zwalczaniem przestępczości.
Jeżeli zachodzi podejrzenie, że zapytanie do KCIK-u zostało skierowane w celu innym niż wykrywanie i ściganie sprawców przestępstw oraz zapobieganie i zwalczanie przestępczości, szef centrum wstrzymuje przekazanie informacji kryminalnej oraz powiadamia o treści zapytania organ nadrzędny nad podmiotem kierującym zapytanie i po uzyskaniu wyjaśnień, o których mowa wyżej, szef centrum przekazuje informację kryminalną bądź odmawia jej przekazania.
Doświadczenie i różnorodność
– W naszym zespole są ludzie pracujący od samego początku istnienia KCIK-u, czyli przez 20 lat. Mają różne wykształcenie, od humanistycznego, przez informatyczne, po analityczne. Są specjalistami w pozyskiwaniu informacji, ale też mocno ukierunkowani na teleinformatykę. Duża dynamika naszej pracy i różnorodność pozyskiwanych informacji nie pozwalają popaść w rutynę. Nasi pracownicy są później chętnie zatrudniani w innych urzędach państwowych, bo rzetelność i dyskrecja są wszędzie wysoce pożądane – mówi zastępca naczelnika podinsp. Aneta Stobiecka-Mikołajczyk.
Rozbudowa i rozwój centrum
Jak widzi dalszą przyszłość Krajowego Centrum Informacji Kryminalnych jego naczelnik?
– W 2016 r. przeprowadziliśmy modernizację systemu KCIK. Wynikała ona z konieczności dostosowania systemu do nowych rozwiązań teleinformatycznych i prawnych. Rozbudowa przyśpieszyła znacznie wymianę informacji kryminalnych między podmiotami zaangażowanymi w ściganie przestępczości dzięki większej intuicyjności aplikacji i związanej z tym łatwości ich obsługi. Modernizacja pozwoliła funkcjonariuszom na jednoczesne korzystanie z systemu KCIK i systemów niejawnych na jednym stanowisku. Mamy w planach w dalszym ciągu rozwijać technologicznie system baz danych KCIK, by były możliwe jeszcze szybsze udzielanie odpowiedzi i wymiana informacji między podmiotami zobowiązanymi i uprawnionymi. Chcielibyśmy utrzymać na tym samym dobrym poziomie współpracę z organami administracji rządowej i samorządowej w zakresie wymiany informacji kryminalnych, a także mieć możliwość pozyskiwania informacji z nowych obszarów – kończy mł. insp. Krzysztof Zynek.
oprac. KCIK
Przepisy regulujące funkcjonowanie Krajowego Centrum Informacji Kryminalnych:
• ustawa z 6 lipca 2001 r. o przetwarzaniu informacji kryminalnych (Dz. U. z 2022 r. poz. 2448, z późn. zm.) – od 2001 r. wydano 37 aktów prawnych zmieniających ustawę, co skutkowało ogłoszeniem ośmiu tekstów jednolitych ww. ustawy;
• rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 25 października 2004 r. w sprawie wzoru karty zapytania oraz sposobu jej wypełnienia (Dz. U. Nr 242, poz. 2425);
• rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 26 czerwca 2007 r. w sprawie wzorów kart rejestracyjnych oraz sposobu ich wypełniania (Dz. U. Nr 127, poz. 881);
• decyzja nr 182 Komendanta Głównego Policji z 7 sierpnia 2017 r. w sprawie warunków i sposobów korzystania w Policji z zasobów informacyjnych Krajowego Centrum Informacji Kryminalnych (Dz. Urz. KGP poz. 56, z późn. zm.).
Uprawnieni do zasobów KCIK-u:
• organy prokuratury;
• organy Policji;
• Centralne Biuro Antykorupcyjne;
• Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego;
• Agencja Wywiadu;
• organy Straży Granicznej;
• Straż Marszałkowska;
• organy Krajowej Administracji Skarbowej;
• Służba Ochrony Państwa;
• Żandarmeria Wojskowa;
• organy informacji finansowej;
• organy administracji publicznej właściwe w sprawach obywatelstwa, cudzoziemców i repatriacji;
• szef Służby Kontrwywiadu Wojskowego;
• szef Służby Wywiadu Wojskowego;
• przewodniczący Komisji Nadzoru
Finansowego lub upoważniony przez niego przedstawiciel;
• dyrektor generalny Lasów Państwowych, dyrektorzy regionalnych dyrekcji Lasów Państwowych, nadleśniczowie oraz Główny Inspektor Straży Leśnej;
• dyrektorzy parków narodowych;
• szef Inspektoratu Wewnętrznego Służby Więziennej.
TELEFONY DYŻURNE
• telefon w sprawach obsługi informacyjnej(47) 72 143 96
• telefon w sprawach technicznych oraz analiz (47) 72 143 69
zdj. Jacek Herok, archiwum „Gazety Policyjnej”
