Rozkazem nr 731 z 1937 r. Komendant Główny Policji Państwowej wskazał: Ustalam oznakę pełnienia służby dla policji drogowej. Oznakę ma stanowić opaska barwy granatowej, z napisem „Policja drogowa”, noszona podczas pełnienia służby na lewym ramieniu, między łokciem a stawem barkowym1. Moment ten uważa się za czas formalnego wyodrębnienia policji drogowej. Przesłanką do utworzenia policyjnej brygady ruchu drogowego było m.in. przekonanie o braku dyscypliny wśród kierujących, znacznym wzroście liczby pojazdów poruszających się po drogach, złym stanie technicznym tych pojazdów oraz braku nadzoru nad ruchem drogowym.
Warto podkreślić, że w 1926 r. w Polsce było zarejestrowanych 11 807 samochodów (wliczając taksówki i autobusy). 11 lat później było ich niecałe 22 tys., ale już w roku 1939 – 31 804. Aż 23 proc. pojazdów było zarejestrowanych w Warszawie. Statystycznie w 1938 r. na 10 tys. mieszkańców Polski przypadało 10 samochodów2. Do statystyk zostały wliczone również motocykle i dorożki. Policjanci pełnili służbę na drogach, poruszając się co do zasady motocyklami z koszem, samochodami albo konno. Gros czasu zajmowało kierowanie ruchem ulicznym, w tym w wieżyczkach do tego celu zbudowanych.
Pod koniec lat 30. długość dróg publicznych wynosiła 63 tys. km, w tym jedynie ¼ wybudowano w latach 1924–19383. Długość dróg publicznych, według stanu na koniec 2018 r., wynosiła już 424 563,90 km4 (z wyraźną tendencją przyrostu), a po polskich drogach na koniec 2021 r. poruszało się 34 030 267 pojazdów silnikowych5.
Obecnie bezpieczeństwo w ruchu drogowym pozostaje jednym z najważniejszych zadań realizowanych przez Policję. Są temu podporządkowane wszystkie działania podejmowane przez policjantów ruchu drogowego. Według stanu na 1 lipca 2022 r. w polskiej Policji służbę pełni 9475 policjantów ruchu drogowego, którzy są widoczni na drogach dzięki charakterystycznym elementom umundurowania, odróżniającym tę grupę policjantów od innych funkcjonariuszy.
Pełnienie tej ciekawej i wymagającej służby jest możliwe także dzięki sukcesywnemu wyposażaniu policjantów ruchu drogowego w nowoczesny sprzęt. Specyfika służby wymaga nie tylko zapewnienia funkcjonariuszom nowej generacji pojazdów służbowych, w tym ambulansów pogotowia ruchu drogowego, furgonów ekip techniki drogowej i ekologii czy ciężkich motocykli, ale również urządzeń np. do laserowego pomiaru punktów w przestrzeni, laserowych mierników prędkości z rejestracją obrazu, urządzeń do wykrywania substancji działających podobnie do alkoholu, kamer nasobnych. Narzędziem nowoczesnym, spełniającym technologiczne wyzwania XXI wieku, są sukcesywnie wprowadzane, na potrzeby ruchu drogowego, aplikacje elektroniczne dotyczące np. rejestrowania kart zdarzeń drogowych czy umożliwiające elektroniczne zatrzymanie praw jazdy. W celu ułatwienia i skrócenia czasu kontroli drogowej wyposaża się policjantów ruchu drogowego w terminale płatnicze. Dużym zainteresowaniem cieszą się wprowadzane do służby bezzałogowe statki powietrzne. Działania związane z doposażeniem policjantów ruchu drogowego w sprzęt wiążą się nierozłącznie z ich szkoleniem z zakresu obsługi specjalistycznych urządzeń czy technik jazdy pojazdem służbowym, w tym ciężkim motocyklem.
Działania policjantów ruchu drogowego są spójne, skoordynowane w skali kraju i skoncentrowane na obszarach o największym zagrożeniu. Skupiają się przede wszystkim na działaniach kontrolno-prewencyjnych. Z prowadzonych analiz wynika, że największe zagrożenie występuje w obszarze dotyczącym „nadmiernej prędkości” oraz niechronionych uczestników ruchu, zwłaszcza pieszych. Dodatkowo, do zaistnienia wypadków w ruchu drogowym pośrednio przyczyniają się zachowania polegające na prowadzeniu pojazdów po spożyciu alkoholu, korzystanie z telefonu podczas jazdy czy lekceważenie podstawowych zasad bezpieczeństwa.
Mimo że Polska znajduje się w gronie państw o wysokim wskaźniku zagrożenia bezpieczeństwa w ruchu drogowym, to sytuacja na drogach ulega stopniowej sukcesywnej poprawie. Polska Policja wchodzi w skład stowarzyszenia policji ruchu drogowego w Europie ROADPOL (European Road Policing Network), którego głównym celem są wymiana dobrych praktyk w zakresie bezpieczeństwa ruchu drogowego, nauka oraz wzmacnianie współpracy transgranicznej. Pod patronatem ROADPOL-u są organizowane znane powszechnie również w Polsce operacje kontrolne – „Speed”, „Seatbelt”, „Alcohol & Drugs”, „Truck & Bus”, „Focus on the Road” oraz działania „Roadpol Safety Days”, w których biorą udział polscy policjanci ruchu drogowego.
Nie można pominąć faktu, że obecnie, po 85 latach funkcjonowania policji drogowej, ustawodawca nadal uważa Policję za główny podmiot odpowiedzialny za czuwanie nad bezpieczeństwem i porządkiem ruchu na drogach, kierowanie ruchem i jego kontrolowanie6. Zadaniom w tym zakresie towarzyszy sukcesywnie tworzone prawo powszechne, ściśle odnoszące się do budowania właściwych postaw uczestników ruchu drogowego, wskazujące system nadzoru, sankcji i środków karnych oddziałujących prewencyjnie na potencjalnych sprawców naruszeń.
Kluczowym elementem w działaniach na rzecz bezpieczeństwa w ruchu drogowym jest nie tylko efektywny nadzór na drogach sprawowany przez Policję, ale również profilaktyka. Dlatego, oprócz sprawowania kontroli, policjanci ruchu drogowego skupiają swoją uwagę na prowadzeniu działań informacyjno-profilaktycznych, w tym edukacji na rzecz bezpieczeństwa uczestników ruchu drogowego. Tym samym Policja inicjuje i organizuje różnego rodzaju przedsięwzięcia mające na celu zapobieganie popełnianiu przestępstw i wykroczeń oraz zjawiskom kryminogennym związanym z bezpieczeństwem ruchu drogowego i współdziała w tym zakresie z organami państwowymi, samorządowymi oraz organizacjami społecznymi.
Zmieniająca się w czasie tych 85 lat sytuacja geopolityczna, szybki rozwój motoryzacji i infrastruktury drogowej, jak również rosnąca kultura prawna w Polsce, w tym świadomość praw i obowiązków obywatelskich, powodowały, że od policjanta ruchu drogowego społeczeństwo oczekiwało coraz to nowych umiejętności i wyszkolenia. Policjant ruchu drogowego utożsamiany był i jest z funkcjonariuszem, który zawsze będzie na miejscu zdarzenia, uspokoi emocje, rozstrzygnie konflikt, ale i pomoże, poradzi, udzieli pierwszej pomocy. Policjanci ruchu drogowego od początku byli identyfikowani przez charakterystyczne elementy umundurowania, aparycję, nienaganny wygląd, co wyróżniało ich z całej formacji, ale powiązane było też z większymi oczekiwaniami społecznymi. Służba policjanta ruchu drogowego zawsze wymagała interdyscyplinarnej, obszernej wiedzy, samodoskonalenia i nieprzeciętnych umiejętności interpersonalnych.
85 lat rozwoju tej służby bezsprzecznie pokazało, że cechy policjanta ruchu drogowego nie uległy zmianie, a pełnienie służby w tak wyspecjalizowanym ruchu drogowym może być spełnieniem marzeń.
insp. PIOTR OWSIEWSKI
dyrektor Biura Ruchu Drogowego Komendy Głównej Policji
1 Rozkaz nr 731 Komendanta Głównego Policji Państwowej z 21 sierpnia 1937 r.
2 S.M. Łukasik, [dostęp: 9.09.22 r. ].
3 Tamże.
4 Rodzaje dróg w Polsce [dostęp: 9.09.22 r. ].
5 Urząd Statystyczny w Szczecinie – wg stanu na dzień 31.12.2021 r.
6 Artykuł 129 ustawy z 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym (Dz. U. z 2022 r. poz. 988, z późn. zm.).
zdj. Piotr Maciejczak
