Panie Komendancie, jakie obszary funkcjonowania Policji stanowią potencjalnie największe zagrożenie przestępczymi czynami ze strony funkcjonariuszy?
– Z analiz BSWP wynika, że potencjalnie największe zagrożenie przestępczymi czynami funkcjonariuszy od lat generują cztery obszary: służba na drogach, informacja służbowa, stosowanie środków przymusu bezpośredniego oraz praca operacyjna i proces karny.
Jak te potencjalne zagrożenia potwierdzają statystyki?
– W mojej ocenie największe zagrożenie zarówno potencjalne, jak i realne potwierdzone przez statystyki niesie służba na drogach. W 2018 roku liczba 295 przestępstw zarzuconych w związku z pełnieniem służby na drogach stanowiła 36 proc. wszystkich przestępstw zarzucanych funkcjonariuszom, a spośród przestępstw o charakterze korupcyjnym 51 proc. popełnionych było właśnie w związku z pełnieniem tego rodzaju służby. Drugim obszarem jest informacja służbowa, ponieważ gromadzą, posiadają i korzystają z niej wszystkie służby Policji oraz praktycznie wszyscy funkcjonariusze i pracownicy. Także w tym przypadku realny wymiar zagrożenia potwierdza liczba 207 zarzuconych w 2018 r. przestępstw związanych z nielegalnym pozyskaniem i ujawnieniem informacji, przy czym należy także pamiętać o tzw. ciemnej liczbie.
Liczba 43 potwierdzonych przypadków przemocy na służbie jest znikoma w stosunku do liczby wszystkich prowadzonych interwencji i innych czynności, w których prawo dopuszcza stosowanie przez policjantów środków przymusu. Dlaczego więc ten obszar jest traktowany przez BSWP jako trzeci pod względem potencjalnego zagrożenia?
– To prawda, że liczba przypadków nadużycia przez policjantów – w sposób wyczerpujący znamiona przestępstwa – uprawnień w tym zakresie, potwierdzonych w toku śledztw prowadzonych z udziałem BSWP w 2018 r. (43 zarzucone przestępstwa, czyli o 14 mniej niż w 2017 r.) jest znikoma, ale niekiedy są to przypadki drastyczne i bulwersujące opinię publiczną. Naruszają nie tylko zasadę praworządności działania Policji, ale też mogą negatywnie wpływać na jej wizerunek. Z uwagi na uprawnienie do stosowania środków przymusu przez ogół funkcjonariuszy konieczne jest dalsze dążenie do wyeliminowania jakichkolwiek przejawów nadużyć przy stosowaniu tych środków przez policjantów.
Na czym polegają przestępstwa zdarzające się w pracy operacyjnej i procesie karnym?
– W tych obszarach funkcjonowania Policji niejednokrotnie dochodzi do popełniania przestępstw polegających na ujawnianiu informacji, fałszowaniu dokumentów, korupcji, a także do stosowania przemocy fizycznej i psychicznej w celu wymuszenia określonego zachowania na osobach objętych czynnościami służbowymi. Mogą więc występować tu różne rodzaje przestępstw, charakterystyczne dla innych, osobno wymienionych obszarów.
Czy są jakieś nowe obszary zagrożone przestępczością policjantów?
– Trudno mówić o obszarach całkiem nowych, niemniej jednak BSWP, w ramach realizacji swoich zadań, identyfikuje i reaguje również m.in. na zagrożenie udziałem policjantów w nielegalnym obrocie narkotykami, które nie jest związane bezpośrednio z konkretnym obszarem funkcjonowania Policji, lecz występuje głównie w sferze zachowań policjantów poza służbą. Mimo że w skali roku stwierdzanych jest około kilkunastu przypadków (w 2018 roku – 13 zarzuconych tego rodzaju przestępstw, czyli o 3 mniej niż w 2017 roku), to należy podkreślić, że każdy z tych przypadków stanowi poważne zagrożenie dla społeczeństwa, dobra służby i wizerunku Policji.
Monitorowanie zagrożenia przestępczością w środowisku policyjnym przez BSWP pozwala dostrzec zmiany w zakresie jej rodzajów i przejawów, a także liczby ujawnionych przypadków, geografii występowania na obszarze naszego kraju, stażu służby policjantów podejrzanych o popełnienie przestępstw. Na tej podstawie BSWP reaguje na zauważane zjawiska czy tendencje, uwzględniając je w bieżącej realizacji ustawowych zadań w zakresie rozpoznawania, zapobiegania i zwalczania przestępczości wśród policjantów.
Jakie działania prewencyjne prowadzi BSWP?
– Działania prewencyjne kontynuowane przez BSWP w wymienionych i innych obszarach polegają przede wszystkim na prowadzeniu przez funkcjonariuszy BSWP zajęć profilaktycznych w jednostkach organizacyjnych i szkołach Policji, a także na uczestnictwie w odprawach i spotkaniach z kadrą kierowniczą. W 2018 r. odbyły się 433 szkolenia i spotkania w jednostkach i 71 w szkołach. Celem tych zajęć jest zwiększanie świadomości policjantów co do zagrożeń, ich symptomów i postaci, negatywnych skutków, a także wskazywanie, jak prawidłowo postępować w „ryzykownych” sytuacjach, np. korupcjogennych. BSWP współpracuje z kadrą kierowniczą jednostek organizacyjnych i szkół Policji, wymienia informacje, inspiruje do korzystania z instrumentów nadzoru. W 2018 roku skierowano do właściwych przełożonych łącznie 91 pisemnych wystąpień o stwierdzeniu zagrożeń patologią lub o występowaniu czynników kryminogennych, w sytuacjach, gdy podjęcie odpowiednich działań było w gestii tych przełożonych.
Jak ocenia pan komendant skuteczność tych działań?
– W mojej ocenie na skuteczność tych działań może pośrednio wskazywać zauważalny w 2018 roku spadek liczby policjantów, którym w śledztwach prowadzonych przy udziale BSWP przedstawiono zarzuty popełnienia przestępstw. W ubiegłym roku w takich sprawach zarzuty przedstawiono 284 policjantom, w 2017 roku zaś liczba ta wynosiła 328.
BSWP ma stale na uwadze podnoszenie skuteczności działań prewencyjnych. Na kanwie wniosków z analizy zagrożeń, jak również dotychczasowych doświadczeń z prowadzenia różnych form profilaktyki, BSWP stale doskonali sposób realizacji działań w tym obszarze.
Przypomnijmy po raz kolejny, jakie oprócz sankcji karnych, są dla policjanta konsekwencje popełnienia przez niego przestępstwa.
– Są to między innymi sankcje dyscyplinarne – z wydaleniem ze służby włącznie, jak również konsekwencje finansowe – czyli utrata nagrody rocznej, utrata prawa do zajmowanego lokalu służbowego, obowiązek zwrotu pomocy finansowej na zakup lokalu mieszkalnego. Poza tym konsekwencje finansowe wynikają z art. 10 ustawy z 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji (...), który stanowi, że prawo do zaopatrzenia emerytalnego na podstawie ustawy nie przysługuje funkcjonariuszowi, który został skazany prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo umyślne lub przestępstwo skarbowe umyślne, ścigane z oskarżenia publicznego, popełnione w związku z wykonywaniem czynności służbowych i w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej, albo za przestępstwo określone w art. 258 kodeksu karnego, lub wobec którego orzeczono prawomocnie środek karny pozbawienia praw publicznych za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe, które zostało popełnione przed zwolnieniem ze służby.
Jednocześnie artykuł ten przewiduje utratę prawa do zaopatrzenia emerytalnego przez emeryta lub rencistę policyjnego, prawomocnie skazanego za popełnienie jednego z takich przestępstw – albo wobec którego prawomocnie orzeczono tego rodzaju środek karny – za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe, popełnione przed zwolnieniem ze służby.
Dziękuję za rozmowę.
ELŻBIETA SITEK