Wyzwaniem było podjęcie działalności badawczo-rozwojowej i sprostanie wielu wymogom formalnym, prawnym i finansowym oraz właściwe uplasowanie się na rynku instytutów badawczych, co z perspektywy sektorowego profilu działalności CLKP nie okazało się trudne. Skomplikowana była kwestia wypracowania nowego modelu funkcjonowania w sytuacji, gdy jednostka została wyłączona ze struktur administracji publicznej, zyskując autonomię podmiotu prawnego.

Obecnie w CLKP pracują 232 osoby, w tym 105 policjantów i 127 pracowników. Kadrę instytutu stanowią biegli uprawnieni do wydawania opinii oraz pracownicy badawczo-techniczni, z których 12 osób posiada tytuł doktora, a pięcioro ma otwarte przewody doktorskie.

PROJEKTY BADAWCZE

Najważniejszą zaletą, jaką dało uzyskanie statusu Instytutu Badawczego, jest możliwość aplikowania o fundusze w ramach projektów badawczo-wdrożeniowych, których realizacja pozwala na podejmowanie badań naukowych służących rozwojowi polskiej kryminalistyki i zapewnienie nowoczesnych narzędzi do walki z przestępczością. CLKP realizuje jako lider lub członek konsorcjum 14 projektów badawczo-wdrożeniowych i szkoleniowych, m.in. na rzecz bezpieczeństwa i obronności oraz programów Horyzont 2020, Erasmus + i Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój 2014–2020 (POIR). Projekty te mają na celu podniesienie możliwości wykrywczych kryminalistyki, by mogła nadążyć, a nawet wyprzedzić rozwój technik i metod wykorzystywanych do popełniania czynów zabronionych.

W ramach projektu POIR tworzony jest obecnie w CLKP system informatyczny do geopozycjonowania śladów kryminalistycznych. Jest to rozwiązanie, które pozwoli na ewidencję zabezpieczonego śladu lub dowodu rzeczowego, uwzględniając przy tym dokładne położenie wprowadzone do systemu przy zastosowaniu różnorodnych metod, takich jak wskazania GPS, skanowanie 3D, pozycjonowanie w przestrzeni i wielu innych. Ślad taki, po wprowadzeniu do systemu, będzie zakodowany, co pozwoli na łatwe wykorzystanie danych do dokumentacji wypełnianej podczas oględzin miejsca zdarzenia, jak również do dokumentacji powstającej w toku całego postępowania. Inną zakładaną funkcjonalnością systemu będzie pełen nadzór nad lokalizacją już zabezpieczonych dowodów. Projekt ten zajął 10. miejsce wśród 146 złożonych w tym programie. Sukcesem okazał się też projekt pn. „Opracowanie technologii namiotu do ujawniania śladów oparami estru kwasu cyjanoakrylowego”, który otrzymał złoty medal w konkursie „BRUSSELS Eureka!” na Międzynarodowej Wystawie Innowacji „Brussels Innova”. Projekt obecnie oczekuje na prace wdrożeniowe.

OPINIE I SZKOLENIA

Instytut wydaje także opinie kryminalistyczne na potrzeby postępowań prowadzonych przez jednostki organizacyjne Policji oraz na zlecenie sądów i prokuratur. W zakresie opiniowania instytut wprowadza nowe metody badawcze, a opracowane w CLKP metodyki stosowane są w laboratoriach kryminalistycznych komend wojewódzkich.

Kadra CLKP dzieli się wiedzą z pracownikami i funkcjonariuszami organów ścigania, prowadzi też komercyjne szkolenia dla podmiotów zewnętrznych.

We współpracy z Europolem i Europejską Agencją ds. Szkoleń Organów Ścigania – CEPOL, CLKP regularnie organizuje międzynarodowe kursy szkoleniowe na temat ujawniania nielegalnych laboratoriów narkotyków syntetycznych, które odbywają się w Międzynarodowym Centrum Szkoleniowym dz. Nielegalnych Laboratoriów Narkotykowych (ITCCCL – ang. International Training Center for Combating Clandestine Laboratories) w Centrum Szkolenia Policji w Legionowie.

Wiedza i doświadczenie biegłych prezentowane są także na konferencjach naukowych w kraju i zagranicą, w tym na organizowanej od czterech lat Międzynarodowej Konferencji Naukowej „Miejsce zdarzenia”.

NOWOCZESNY SPRZĘT

Zakupy niezbędnego sprzętu odbywały się w ramach projektów badawczo-rozwojowych. Z projektu „Dopalacze” (O ROB 0016/ID 16/1) kupiono m.in. chromatograf cieczowy U-HPLC sprzężony ze spektrometrem mas typu Q-TOF, który służy do wyznaczania masy związku chemicznego z dużą dokładnością, Z krajowego projektu NCBR – „Opracowanie na potrzeby wymiaru sprawiedliwości wzorców nowych substancji psychoaktywnych oraz szybkich testów do ich wykrywania” (O DOB-BIO6/16/44/2014) kupiono chromatograf gazowy GC-IR ze spektrometrem w podczerwieni (FTIR), który jest najczęściej stosowany do szybkiej analizy złożonych mieszanin związków chemicznych oraz oceny czystości tych związków. Natomiast z dotacji celowej MSWiA wyposażono pracownię Zakładu Chemii CLKP w mikroskop elektronowy skaningowy MIRA 3LMU z detektorem, który umożliwia rejestrację obrazu w skali mikro oraz identyfikację jakościową składu pierwiastkowego próbek. Na potrzeby opinii kryminalistycznych opracowywanych w CLKP mikroskop wykorzystywany między innymi do badań szkła, GSR, powłok lakierniczych i żarówek.

WSPÓŁPRACA MIĘDZYNARODOWA

Pracownicy CLKP biorą udział w pracach eksperckich grup roboczych Europejskiej Sieci Instytutów Nauk Sądowych (European Network of Forensic Science Institutes – ENFSI), warsztatach roboczych organizowanych w ramach porozumienia TRIADA, konferencjach i szkoleniach organizowanych przez Interpol i Europol, a także przedsięwzięciach wynikających ze zobowiązań międzynarodowych (eu-LISA). Laboratorium bierze udział w realizacji projektów unijnych – na przykład w ramach wspomnianego już Horyzont 2020 powstaje „Sewage Monitoring System For Tracking Synthetic Drug Laboratories – microMole”, którego celem jest zaprojektowanie, stworzenie i przetestowanie prototypu systemu do legalnego dokumentowania, pobierania próbek i monitorowania działań laboratoriów przeznaczonych do produkcji substancji typu ATS lub ich prekursorów na obszarach miejskich. Program Erasmus+ umożliwił z kolei rozpoczęcie projektu „Together against crime by education” polegającego na opracowaniu kursów zawodowych o profilu technik kryminalistyki i biegły dla szkół policyjnych w Republice Czeskiej, Polsce i na Słowacji.

CLKP współpracuje również z komitetem technicznym międzynarodowej organizacji normalizacyjnej ISO/TC 272 „Forensic sciences” w zakresie tworzenia i opiniowania norm sektorowych obejmujących tzw. procesy kryminalistyczne, a na początku 2016 roku przystąpiło do Programu współpracy policyjnej w ramach Partnerstwa Wschodniego, którego celem jest wsparcie służb porządku publicznego Armenii, Gruzji, Mołdawii i Ukrainy w zwalczaniu przestępczości transgranicznej oraz współdziałanie z organami porządku publicznego Unii Europejskiej.

W tym roku polskie laboratorium zostało również liderem Europejskiej Mobilnej Grupy dw. z Przestępczością Samochodową (Europol Flying Squad on Motor Vehicle Crime – EFS MVC), złożonej z 50 funkcjonariuszy organów ścigania z 16 państw UE. Celem grupy jest merytoryczne wsparcie jednostek Policji krajów UE w trakcie międzynarodowych działań w zakresie zwalczania przestępczości samochodowej.

SPOJRZENIE W PRZYSZŁOŚĆ

Dotychczasowa działalność CLKP w nowej formule rozwiała wszelkie wątpliwości, jakie towarzyszyły przekształceniu laboratorium w instytut badawczy. Przyrost kapitału, tworzenie spektrum badawczego i naukowych rozwiązań dla kryminalistyki, prestiż w kraju i za granicą – to tylko kilka korzyści, których nie sposób nie docenić. Z wypracowanego milionowego zysku 90 proc. środków przekazywanych jest na Fundusz Badań Własnych.

Taka filozofia funkcjonowania laboratorium znajduje uznanie również w środowisku gospodarczo-naukowym, czego odzwierciedleniem jest nominacja w 2015 roku do Polskiej Nagrody Innowacyjności.

Z perspektywy ponad pięciu lat funkcjonowania instytutu można stwierdzić, że przekształcenie CLKP w instytut badawczy bardzo ułatwiło jednostce pozyskiwanie funduszy na prace badawcze oraz tworzenie konsorcjów krajowych i zagranicznych do realizacji projektów badawczych, a tym samym spowodowało jego dynamiczny rozwój. Największym problemem, z jakim się boryka instytut, jest jego lokalizacja w trzech różnych miejscach Warszawy. Wizją przyszłości jest budowa nowoczesnego, dobrze wyposażonego i opartego na światowych standardach laboratorium. Głównymi kierunkami rozwoju naukowego niewątpliwie będą zagadnienia związane z genetyką i biometrią kryminalistyczną. Już dziś takim krokiem w przyszłość jest projekt Next (DOB-BIO7/1/7/01/2015), który zakłada opracowanie unikatowego systemu do genetycznej predykcji wybranych cech fizycznych oraz pochodzenia biogeograficznego.

insp. ADAM FRANKOWSKI
zdj. Sławomir Katarzyński