Kto bez wymaganej rejestracji posiada broń pneumatyczną albo zbywa osobie nieuprawnionej broń pneumatyczną albo miotacz gazu obezwładniającego lub narzędzie albo urządzenie, którego używanie może zagrażać życiu lub zdrowiu, podlega karze aresztu albo grzywny – stanowi art. 51 ust. 1. Ustawy.

KLASYFIKACJA

Przedmiotem ochrony tego wykroczenia jest porządek w zakresie rejestracji oraz zbywania broni pneumatycznej, miotaczy gazu obezwładniającego, a także narzędzi albo urządzeń, których używanie może zagrażać życiu lub zdrowiu ludzi.

Omawiany przepis, odnosząc się do posiadania broni pneumatycznej, analogicznie odnosi się do innych rodzajów broni (poza bronią palną). Potwierdzają to liczne orzeczenia, w tym wyrok Sądu Najwyższego – Izba Karna z 5 kwietnia 2001 r. (IV KKN 579/00) – posiadanie bez zezwolenia miotacza gazu obezwładniającego, czy wyrok Sądu Najwyższego – Izba Karna z 18 października 2002 r. (V KKN 268/01) – posiadanie bez zezwolenia paralizatora elektrycznego.

Art. 51 ust. 1 ukazuje dwa sposoby popełnienia wykroczenia: posiadanie bez wymaganego zezwolenia broni albo zbywanie broni osobie nieupoważnionej (chodzi o broń określoną w art. 4 ust. 1 pkt 2–4). W pierwszym przypadku sprawcą może być tylko posiadacz niezarejestrowanej broni (wykroczenie indywidualne). Jest to wykroczenie formalne, które można popełnić przez zaniechanie. W drugim przypadku ustawodawca typizuje wykroczenie polegające na zbyciu broni osobie nieuprawnionej. Zgodnie z art 21 ust. 1 Ustawy zbywanie broni i amunicji jest dopuszczalne, ale tylko między osobami posiadającymi pozwolenie na ten sam rodzaj broni. Oznacza to, że zarówno zbywca, jak i nabywca np. broni pneumatycznej, powinni posiadać kartę rejestracyjną broni pneumatycznej, a zbywca i nabywca miotacza gazu obezwładniającego oraz narzędzia albo urządzenia, którego używanie może zagrażać życiu lub zdrowiu – pozwolenie na broń, o którym mowa w art. 9 ust. 3 Ustawy. Nieposiadanie przez nabywcę tych dokumentów, skutkuje odpowiedzialnością zbywcy za wykroczenie z art 51 ust. 1 Ustawy. Jest to wykroczenie formalne, które można popełnić umyślnie bądź nieumyślnie, wyłącznie przez działanie.

DEFINICJE

W omawianym przepisie pojawiają się pojęcia, które wymagają komentarza. Broń pneumatyczna to, wg art. 8 Ustawy, niebezpieczne dla życia lub zdrowia urządzenie, które w wyniku działania sprężonego gazu jest zdolne do wystrzelenia pocisku z lufy lub elementu ją zastępującego i przez to zdolne do rażenia celu na odległość, a energia kinetyczna pocisku opuszczającego lufę lub element ją zastępujący przekracza 17 J. Posiadanie broni pneumatycznej wymaga uzyskania karty rejestracyjnej broni pneumatycznej (art. 9 ust. 4 Ustawy), a także jej zarejestrowania w ciągu pięciu dni od dnia nabycia (art. 13 ust. 1 i 5 Ustawy).

Kolejne pojęcie to miotacz gazu obezwładniającego. O ile posiadanie ręcznego miotacza gazu obezwładniającego jest prawem dozwolone, o tyle miotacze gazu obezwładniającego wymagają uzyskania pozwolenia na broń i zarejestrowania w terminie pięciu dni od dnia nabycia. Powstaje zatem pytanie, czy każde posiadanie miotacza gazu obezwładniającego musi być usankcjonowane stosownym pozwoleniem, czy każdy miotacz gazu obezwładniającego może być uznany za „inny podobnie niebezpieczny przedmiot” w rozumieniu chociażby przepisu art. 280 par. 2 k.k.?

ORZECZNICTWO

Dla zobrazowania braku przejrzystości przykład jednej z orzeczonych spraw1. Dwóch sprawców, działając wspólnie i w porozumieniu, dokonało rozboju na kobiecie, używając przemocy i posługując się innym podobnie niebezpiecznym przedmiotem w postaci wyglądającego jak pistolet ręcznego miotacza gazu Glock 19 RMG, który przyłożyli pokrzywdzonej do głowy, zażądali wydania torebki, po czym szarpiąc pokrzywdzoną, zabrali jej w celu przywłaszczenia torebkę zawierającą portfel, dwa telefony komórkowe i inne rzeczy na łączną kwotę 200 zł. Sąd okręgowy uznał oskarżonych za winnych popełnienia przestępstwa rozboju w typie kwalifikowanym. Obrońcy oskarżonych złożyli apelację, zarzucając m.in. obrazę przepisów prawa materialnego polegającą na dokonaniu przez sąd I instancji błędnej wykładni pojęcia „inny niebezpieczny przedmiot” i przyjęcie, że ręczny miotacz gazu z wyczerpanym zasobnikiem na gaz pieprzowy jest przedmiotem podobnie niebezpiecznym, jak broń palna. Sąd apelacyjny zważył, że w tej sytuacji posłużenie się ręcznym miotaczem gazu obezwładniającego wykonanym na wzór broni palnej Glock 19, nie ma żadnego znaczenia przy określeniu kwalifikacji prawnej czynu. Do określenia stopnia realności niebezpieczeństwa, jakie może nieść za sobą użycie danego przedmiotu, nie jest ważne jego podobieństwo wizualne do niebezpiecznego przedmiotu, ale podobieństwo możliwych do zaistnienia skutków jego użycia. Ręczny miotacz gazu, którego użyli oskarżeni, miał sprawny mechanizm umożliwiający miotanie rażącym ładunkiem chemicznym, ale znajdujący się w owym miotaczu zasobnik na gaz pieprzowy był wyczerpany. Nie był zatem zdatny w takim stanie do użycia go zgodnie z przeznaczeniem, tj. rażenia środkiem obezwładniającym. Zdolności do rażenia nabierał dopiero z chwilą napełnienia zasobnika na gaz. To eliminuje go z katalogu przedmiotów wymienionych w art. 280 par. 2 k.k.

Pojawia się jednak kolejne pytanie: jak to zatem możliwe, że w opisywanej sytuacji sąd I instancji dokonał takiej kwalifikacji prawnej? Odpowiedź na to pytanie leży w orzecznictwie, na jakie sąd powołał się przy wydawaniu wyroku. Chodzi o wyrok SA w Białymstoku2, wedle którego bronią palną w rozumieniu art. 280 par 2 k.k. jest broń potencjalnie zdolna do wystrzelenia pocisku, nawet jeśli nie można tego w danym momencie uczynić, z uwagi na to, że jest niezaładowana lub wręcz uszkodzona, ale w sposób umożliwiający rychłe odtworzenie zdatności rażenia. O ile przyjęcie takiej tezy za słuszną byłoby uzasadnione w przypadku broni palnej właśnie, o tyle w przypadku posłużenia się nienaładowanym miotaczem gazu rzecz wygląda inaczej. Art. 280 par. 2 k.k. nie wymienia „niebezpiecznej broni palnej”, lecz „broń palną”. Broń palna, mimo że nie zawiera naboju, o ile jest tylko zdolna do wystrzelenia pocisku, nie przestaje być w związku z tym bronią palną. Pozbawiony gazu miotacz traci natomiast z tego powodu przymiot niebezpieczeństwa dla życia i zdrowia. Nawet gdyby przedmiot, którym posługiwali się oskarżeni, zaopatrzony był w gaz pieprzowy, nie można by uznać go za podobnie niebezpieczny do broni palnej lub noża. Zwyczajne użycie gazu pieprzowego nie stwarza bowiem bezpośrednio zagrożenia dla życia, tak jak w przypadku broni palnej lub noża. Typowym następstwem jego użycia jest czasowe unieruchomienie ofiary, przez podrażnienie błon śluzowych oczu, nosa i gardła bez długotrwałych, szkodliwych następstw dla zdrowia. Może się jednak zdarzyć, że miotacz gazu posiada zasobnik zawierający gaz paraliżujący układ oddechowy, a zatem jego użycie pociąga za sobą niebezpieczeństwo dla życia. Wówczas nie ma przeszkód do przyjęcia, że posłużenie się takim przedmiotem mieści się w znamionach art. 280 par. 2 k.k.

Podkreślić w tym miejscu trzeba, że ani ustawa o broni i amunicji, ani inne akty prawne nie zawierają wskazówek pozwalających na prawidłowe różnicowanie „miotaczy gazu obezwładniającego” i „ręcznych miotaczy gazu obezwładniającego”. Wręcz przeciwnie – przejrzystość tych pojęć znacznie pogarszają. Dla przykładu w rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 15 listopada 2000 r. w sprawie uzbrojenia Policji wśród przedmiotów przeznaczonych do miotania chemicznych i innych środków obezwładniających wymienia się: pistolety i rewolwery gazowe, miotacze gazu, miotacze wody oraz wyrzutnie, m.in. granatów i pocisków łzawiących. Nie ma natomiast mowy o „ręcznych miotaczach gazu obezwładniającego”. Można zatem wysnuć wniosek, że przy określaniu, czy na dany miotacz gazu obezwładniającego wymagane jest stosowne zezwolenie, decydować będzie w większym stopniu rodzaj zawartego w urządzeniu gazu, aniżeli jego cechy fizyczne i konstrukcyjne.

nadkom. dr ARKADIUSZ GLISZCZYŃSKI
p.o. kierownika Zakładu Interwencji Policyjnych Szkoły Policji w Słupsku

1 Zob. wyrok WSA siedziba we Wrocławiu z 20 października 2011 r., II AKA 315/11.

2 Zob. wyrok SA w Białymstoku z 27 kwietnia 2010 r., II AKA 42/10.

UWAGI

Art. 51 ust. 1 ustawy o broni i amunicji – wykroczenie posiadania bez wymaganej rejestracji albo zbywanie osobie nieuprawnionej broni pneumatycznej, miotacza gazu obezwładniającego.

Przedmiot ochrony – porządek w zakresie rejestracji oraz zbywania broni pneumatycznej, miotaczy gazu obezwładniającego.

Strona przedmiotowa – polegała na posiadaniu albo zbywaniu broni.

Podmiot – indywidualny (posiadacz niezarejestrowanej broni lub posiadacz broni zbywający ją osobie nieuprawnionej).

Strona podmiotowa – wykroczenie, które można popełnić przez zaniechanie (niezarejestrowanie broni) albo umyślnie lub nieumyślnie, wyłącznie przez działanie.

Użyte określenia (wybrane):

Broń pneumatyczna – niebezpieczne dla życia lub zdrowia urządzenie, które w wyniku działania sprężonego gazu jest zdolne do wystrzelenia pocisku z lufy lub elementu ją zastępującego i przez to zdolne do rażenia celu na odległość, a energia kinetyczna pocisku opuszczającego lufę lub element ją zastępujący przekracza 17 J. Miotacz gazu obezwładniającego – urządzenie przeznaczone do miotania chemicznych i innych środków obezwładniających, które są niebezpieczne i to w stopniu porównywalnym do broni palnej lub noża, tj. bezpośrednio zagrażające życiu.

UWAGA!

1. Miotacz gazu obezwładniającego, o którym mowa, można posiadać na podstawie pozwolenia na broń wydanego przez właściwego ze względu na miejsce stałego pobytu zainteresowanej osoby lub siedzibę zainteresowanego podmiotu komendanta powiatowego Policji.

2. Na posiadanie broni pneumatycznej ustawa wymaga uzyskania karty rejestracyjnej broni pneumatycznej, a także jej zarejestrowania w ciągu pięciu dni od dnia nabycia.

3. Do przyjęcia, że miotacz gazu obezwładniającego jest przedmiotem określonym chociażby w art. 280 par. 2 k.k. niezbędne jest ustalenie, czy zasobnik gazu zawiera na przykład gaz paraliżujący układ oddechowy, a zatem uznanie, że jego użycie pociąga za sobą niebezpieczeństwo dla życia.