Dzisiejsi posterunkowi nie mogą pamiętać, w jakich warunkach służyli ich poprzednicy i jakim sprzętem dysponowali. Mogą to zobaczyć tylko na zdjęciach. Samochody, motocykle, mundury czy wyposażenie jednostek Policji – to oglądamy na co dzień. A przecież przez 20 lat zmieniło się dużo więcej. Zaczęło się od ustawy o Policji, uchwalonej 6 kwietnia, a obowiązującej od 10 maja 1990 roku. Wtedy przestała istnieć Milicja Obywatelska, a jej miejsce zajęła Policja – formacja z mocy ustawy apolityczna.
ORGANIZACJA
Nie było w niej szeregowych ani generałów, tylko posterunkowi i nadinspektorzy. Z powojennych stopni zostali sierżanci. W wyniku weryfikacji ze służby odeszło ponad 3 tysiące funkcjonariuszy. Z początkowych 49 komendantów wojewódzkich 1 stycznia 1999 roku, po reformie administracyjnej państwa, zostało 17 (16 plus komendant stołeczny). Policja zaczęła ściślej współpracować z samorządami – to one dostały uprawnienie do stawiania zadań policyjnej prewencji i możliwość finansowania etatów policyjnych. Dziś umiejętność współpracy z władzą lokalną jest jednym z wyznaczników skuteczności kierownictwa jednostki Policji.
PIENIĄDZE
Tych zawsze jest za mało. Dlatego ustawa modernizacyjna z 12 stycznia 2007 roku nie miała precedensu – w ciągu trzech lat Policja dostała do wykorzystania prawie 4,5 mld złotych. Wreszcie formację stać było na podwyżki, wymianę samochodów (od 2008 roku w nowych barwach), na remonty, a nawet na nowe mundury. Końcówka modernizacyjnych funduszy zbiegła się ze światowym kryzysem i w Policji modernizację zaczęła uzupełniać racjonalizacja wydatków, która wciąż trwa.
WSPÓŁPRACA MIĘDZYNARODOWA
W 1991 roku – po 38 latach polska Policja wróciła do Interpolu. Przedstawiciele Policji Państwowej uczestniczyli w jego kongresie założycielskim w 1923 roku, w 1952 r. Polska zerwała z Interpolem kontakty. Teraz jesteśmy jednym ze 187 członków tej organizacji. W 1992 roku powstała polska sekcja IPA – Międzynarodowego Stowarzyszenia Policji (ponad 300 tysięcy policjantów z 60 krajów). IPA pomaga polskim policjantom, np. tym, poszkodowanym przez powódź. W 2002 roku polska Policja zaczęła współpracować z Europolem – Europejskim Biurem Policji, a w 2004 r. stała się jego pełnoprawnym członkiem. Funkcjonariusze i eksperci Policji uczestniczą w misjach pokojowych od marca 1992 r., kiedy wyjechali do rozpadającej się Jugosławii. Obecnie służą pod auspicjami ONZ (3 ekspertów w Liberii) oraz Unii Europejskiej (w Bośni i Hercegowinie – 3 ekspertów, w Afganistanie – 3 oficerów, w Gruzji – 8 policjantów, a w Kosowie – 115 policjantów i 7 ekspertów).
TEGO WCZEŚNIEJ NIE BYŁO
W 2000 r. powstało Centralne Biuro Śledcze, które do dziś zajmuje się zwalczaniem najpoważniejszej przestępczości. W miarę przybywania możliwości technicznych rozwijają się policyjne bazy danych. Od 2000 r. istnieje AFIS – baza śladów daktyloskopijnych, a od 2007 r. policyjni kryminalistycy tworzą bazę DNA. Od 2003 r. działa KSIP – centralny zbiór informacji o osobach poszukiwanych i podejrzanych o popełnienie przestępstw, o tychże przestępstwach i wykroczeniach oraz o rzeczach związanych z przestępstwami.
POSZUKIWANIE KORZENI
Już 13 maja 1990 roku delegacja polskich policjantów pojechała do Katynia, by oddać hołd funkcjonariuszom Policji Państwowej pomordowanym na Wschodzie wiosną 1940 roku. Po prawie 10 latach odkopywania i odkrywania historii 2 września 2000 r. uroczyście otwarto Polski Cmentarz Wojenny w Miednoje, gdzie leży ponad 6 tysięcy policjantów II RP. Odtąd wrześniowe wyjazdy do Rosji stały się w Policji tradycją.
Od powstania Policji debatowano, kiedy formacja powinna obchodzić swoje święto. W lipcu 1995 roku w znowelizowanej ustawie o Policji zapisano, że święto formacji obchodzone jest 24 lipca – w rocznicę powołania Policji Państwowej w 1919 r. Na przełomie tysiącleci uroczyście reaktywowano patronat św. Michała nad policjantami. Papież Jan Paweł II poświęcił obraz patrona, a od 2001 roku w niedzielę następującą po 29 września odbywa się pielgrzymka policjantów na Jasną Górę.
DLA LUDZI
W nowym stuleciu Policja otworzyła się na społeczeństwo. W 2001 roku zaczęto wdrażać w Policji zasady zarządzania jakością. W 2004 r. w KGP, komendach wojewódzkich i szkołach Policji zaczęto tworzyć sieć pełnomocników ds. ochrony praw człowieka. Policja jest poważnym partnerem dla organizacji pozarządowych, szczególnie w zakresie prewencji. Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy, „Niebieska Linia”, Dzieci Niczyje, Krajowe Centrum Kompetencji – to tylko niektóre i największe z organizacji, których poczynaniom Policja patronuje lub w nich uczestniczy.
W 2006 roku ruszył program PaT – „Profilaktyka a Teatr” (potem rozszerzony o program „Profilaktyka a Ty”). Program ma na celu inicjowanie przez zespoły specjalistów (w tym policyjnych) działań skierowanych przeciwko zjawiskom patologii społecznej. Policja służy społeczeństwu. Z większości komisariatów i komend zniknęły kraty w okienku dyżurnego, a w wielu nie ma żadnych okienek, tylko recepcyjne kontuary.
Odbiór społeczny jest jednym z kryteriów oceny pracy Policji, a wyniki badań społecznych uważnie studiowane. Polskie Badanie Przestępczości, które na zlecenie Policji przeprowadzono trzykrotnie w latach 2007–2009, pod względem zasięgu nie miało precedensu wśród innych służb. Ankieterzy konsorcjum trzech największych firm badawczych przepytali 17 tysięcy mieszkańców Polski.
POLICJANT TEŻ CZŁOWIEK
Następnego dnia po wejściu w życie ustawy o Policji, 11 maja 1990 r., został zarejestrowany Niezależny Samorządny Związek Zawodowy Policjantów – jedyny, do którego mogą należeć policjanci. Policjant ślubuje służyć z narażeniem życia. I niektórzy rotę przysięgi wypełnili do końca. Żeby ulżyć osieroconym rodzinom, w 1997 roku, po śmierci antyterrorysty Piotra Molaka, komendant główny Policji nadinsp. Marek Papała powołał Fundację Pomocy Wdowom i Sierotom po Poległych Policjantach. Teraz fundacja ma pod opieką ponad 200 rodzin, w których wychowuje się ponad 300 dzieci. Oddolną inicjatywą policjantów jest Internetowe Forum Policyjne, które działa od 2001 roku. Dziś IFP jest jednym z ważnych kanałów komunikowania się policjantów. Wspiera też kolegów w potrzebie.
CO DALEJ?
Przed nami kolejna nowelizacja albo zupełnie nowa ustawa o Policji, nad którą prace trwają od miesięcy. Z pewnością wróci także temat zmian w przepisach emerytalnych służb mundurowych. Na pewno trzeba szlifować znajomość języków obcych przed przyszłoroczną prezydencją w Radzie Unii Europejskiej i przed EURO 2012. W czasie piłkarskich mistrzostw Europy, których będziemy współgospodarzem, z pewnością będzie obowiązywała zasada „wszystkie ręce na pokład”.
IF, AW, P.O.
zdj. archiwum, Tomasz Maciejewski,
Andrzej Mitura, Paweł Ostaszewski
