Istotnym problemem było także identyfikowanie przypadków prania pieniędzy pochodzących z ww. przestępstw przez transakcje bankowe, kapitałowe, inwestycje w nieruchomości czy działalność go-spodarczą. W strukturach nowo powstałego CBŚ powołano więc Wydział do Zwalczania Zorganizowanej Przestępczości Ekonomicznej, który od początku koncentrował się na wykrywaniu i rozbijaniu zorganizowanych grup przestępczych prowadzących działalność w tym obszarze.

Pierwsze działania i bariery prawne

Początkowy etap pracy biura skupiał się na rozpoznaniu i dezintegracji grup o charakterze kryminal-nym i narkotykowym – takich jak pruszkowska i wołomińska. W związku z tym połączono istniejące wcześniej Biuro do Walki z Przestępczością Zorganizowaną oraz Biuro do Walki z Przestępczością Narkotykową. Tworzone struktury ekonomiczne CBŚ KGP podejmowały próby zabezpieczenia majątku liderów tych grup oraz identyfikowały przypadki prania pieniędzy. Niestety, niedoskonałe przepisy utrudniały skuteczne konfiskowanie mienia przenoszonego na tzw. słupy czy transferowanego za granicę. Mimo tych trudności, filozofia pozbywania sprawców korzyści z zorganizowanej działalności przestępczej stała się kluczowym elementem strategii CBŚP. Celem takich działań było odcięcie grup przestępczych od finansowania kolejnych przestępczych aktywności i możliwości ukrywania majątku czy korumpowania urzędników.

Współpraca międzynarodowa i projekty UE

Biuro rozwijało współpracę międzynarodową – m.in. z Europolem i Interpolem. Uczestniczyło w projektach PHARE i Twinning, co pozwoliło dostosować standardy pracy biura do wymogów UE. Wysoką ocenę tych działań potwierdził Raport z Misji Monitorującej realizację zadań dostosowawczych Policji do standardów UE – doceniono m.in. skuteczność struktur, dobór kadr i rozwój współpracy krajowej i międzynarodowej. CBŚ dołączyło do międzynarodowych projektów analitycznych: AP Smoke (przeciwdziałanie nielegalnej produkcji i przemytowi papierosów) oraz AP Sustrans (przeciwdziałanie praniu pieniędzy). Uczestnictwo w tych projektach umożliwia sprawniejsze monitorowanie podejrzanych osób, kont i transakcji oraz przekazywanie danych do Europolu, który na tej podstawie przygotowuje analizy operacyjne i strategiczne.

Współpraca z Europolem znacząco wspiera organizacyjnie, informacyjnie i finansowo zwalczanie zorganizowanej przestępczości transgranicznej – w szczególności przez udział w międzynarodowych operacjach policyjnych prowadzonych na terenie UE. Dzięki ścisłej koordynacji działań były możliwe m.in.: ujawnienie i likwidacja nielegalnych fabryk papierosów, zabezpieczenie znacznych ilości nielegalnych wyrobów tytoniowych oraz zatrzymanie członków grup przestępczych działających w różnych państwach członkowskich.

Nowe wyzwania po wejściu do UE

Rozwój gospodarczy Polski oraz przystąpienie do Unii Europejskiej w 2004 r. otworzyły nowe per-spektywy oraz stworzyły warunki sprzyjające rozwojowi przestępczości zorganizowanej o charakterze transgranicznym. CBŚP musiało zmierzyć się z nowymi wyzwaniami. Były to głównie wyłudzenia VAT w obrocie międzynarodowym, nielegalna produkcja i przemyt wyrobów tytoniowych oraz złożone mechanizmy prania pieniędzy, wykorzystujące struktury offshorowe, inwestycje w nieruchomości i kryptoaktywa. Nowym obszarem aktywności grup przestępczych stały się również projekty infrastrukturalne, organizacyjne i rolnicze finansowane ze środków UE.

Pojawiły się nowe wyzwania związane z wejściem do UE: nielegalny hazard, w tym zorganizowany obrót automatami do gier i zakładami online, nielegalny obrót odpadami, w tym transgraniczne przemieszczanie odpadów niebezpiecznych i ich nielegalne składowanie, nadużycia na rynku farmaceutycznym, takie jak wprowadzanie do obrotu sfałszowanych leków, nielegalny handel produktami leczniczymi czy fałszowanie dokumentacji farmaceutycznej.

System odzyskiwania mienia i współpraca z GIIF

W ramach priorytetu pozbawiania grup przestępczych korzyści finansowych CBŚP w 2007 r. stwo-rzyło system odzyskiwania mienia, powołując koordynatorów ds. ujawniania i zabezpieczania majątku w każdej jednostce terenowej. Dzięki temu w sprawach prowadzonych przez CBŚP zabezpieczono mienie o wartości ponad 12 miliardów złotych. Rozwijano też współpracę z Generalnym Inspektorem Informacji Finansowej w zakresie blokad rachunków i wymiany informacji, Komisją Nadzoru Finansowego w zakresie przeciwdziałania przestępczości na rynku finansowym oraz Krajową Administracją Skarbową w zakresie przeciwdziałania przestępczości podatkowej.

EMPACT i skoordynowane działania w UE

W ramach Cyklu Bezpieczeństwa UE polska Policja uczestniczy w projektach EMPACT – m.in. Exci-se (dot. przestępczości akcyzowej) i CFMLAR (dot. przestępczości finansowej, prania pieniędzy i odzyskiwania mienia). Wśród największych spraw tego okresu znalazła się m.in. działalność międzynarodowej grupy wyłudzającej VAT w obrocie paliwami, która spowodowała straty Skarbu Państwa w wysokości co najmniej 800 mln zł. W tej sprawie zabezpieczono mienie o wartości 264 mln zł i postawiono ponad sto zarzutów. Podobnie duże znaczenie miała sprawa wyłudzeń VAT w latach 2015–2019 – dzięki działaniom Policji i GIIF zablokowano środki na kontach w Szwajcarii i Liechtensteinie, a łączna wartość zabezpieczonego mienia wyniosła 236 mln zł.

Szkolenia i rozwój kompetencji

Ważnym elementem wzmacniania współpracy międzynarodowej oraz podnoszenia kwalifikacji funkcjonariuszy są szkolenia organizowane w ramach Cepolu – Agencji Unii Europejskiej ds. Szkolenia w Dziedzinie Egzekwowania Prawa. Centralne Biuro Śledcze Policji aktywnie uczestniczy w organizacji szkoleń stacjonarnych (on-site training) Cepolu, których tematyka obejmuje m.in. typologie prania pieniędzy, zwalczanie oszustw akcyzowych oraz analizę ryzyka w zakresie przestępczości zorganizowanej. W wydarzeniach biorą udział funkcjonariusze z wielu krajów UE, a także przedstawiciele instytucji unijnych (Europol, OLAF, EPPO) oraz organizacji międzynarodowych. CBŚP aktywnie realizuje także projekty współfinansowane z Norway Grants. W ramach tych inicjatyw są organizowane szkolenia, warsztaty oraz działania eksperckie obejmujące m.in. identyfikację zjawisk przestępczości zorganizowanej, wykorzystanie narzędzi analitycznych, ściganie przestępstw finansowych, a także działania operacyjne w obszarze cyberprzestępczości.

Działania biura – systemowe, organizacyjne i operacyjne w kontekście ujawniania i odzyskiwania mienia – zostały pozytywnie ocenione przez NIK. Komendant CBŚP, nawiązując do poleceń z 2007 r., wydał w 2019 r. decyzję regulującą procedury ujawniania i zabezpieczania mienia, która w związku z powołaniem etatowych struktur ds. ujawniania i odzyskiwania mienia w CBŚP została zmienio-na w 2025 r.

Dzięki wieloletnim, konsekwentnym działaniom oraz międzynarodowej współpracy CBŚP skutecznie uderza w finansowe fundamenty zorganizowanych grup przestępczych. Odbieranie sprawcom nielegalnie zdobytych korzyści stało się jednym z kluczowych narzędzi w walce z przestępczością ekonomiczną, a osiągnięte efekty pokazują realny wpływ pracy biura na bezpieczeństwo ekonomiczne państwa.

Nowe technologie, innowacyjna działalność i aktualne zagrożenia

CBŚP rozpoznaje również zagrożenia związane z nowymi technologiami wykorzystywanymi przez grupy przestępcze w różnych obszarach aktywności – przykładem jest sprawa dotycząca legalizowania korzyści przez południowoamerykańskie kartele narkotykowe za pomocą obrotu kryptoaktywami oraz zabezpieczenie mienia w kwocie 1,2 mld zł – rekordowego w historii polskich organów ścigania. Do współczesnych wyzwań stojących przez CBŚP jest również identyfikowanie przestępczości eko-nomicznej wywołanej agresją zbrojną Federacji Rosyjskiej na Ukrainę, w tym omijaniem sankcji finansowych, praniem pieniędzy, międzynarodową przestępczością związaną z wyłudzaniem / uchylaniem się od podatku VAT. CBŚP odgrywa ważną rolę w ochronie interesów finansowych UE oraz skutecznie wdraża unijne mechanizmy prawne na poziomie krajowym.

CBŚP

zdj. unsplash