Policja została utworzona w 1990 r. jako umundurowana i uzbrojona formacja służąca społeczeństwu i przeznaczona do ochrony bezpieczeństwa ludzi oraz do utrzymywania bezpieczeństwa i porządku publicznego. Policjanci w toku wykonywania czynności służbowych mają obowiązek respektowania godności ludzkiej oraz przestrzegania i ochrony praw człowieka. Zarówno przedmiotowe cele utworzenia Policji, jak też obowiązek ich realizacji z poszanowaniem praw i wolności człowieka powinny stanowić absolutny standard i wyznacznik praworządnych działań tej instytucji.
Respektowanie praw i wolności człowieka, zasady równego traktowania i zasad etyki zawodowej w działaniach Policji stanowi absolutnie niezbędny komponent i wskaźnik funkcjonowania tej formacji w demokratycznym państwie prawa. Wartości te muszą być stale pielęgnowane, a jakość i profesjonalizm działań Policji powinny się stale zwiększać. Dbałość o przestrzeganie praw i wolności człowieka oraz zasad etycznych przez policjantów oraz pracowników Policji wymaga jednak nie tylko monitorowania oraz kontrolowania postaw i zachowań funkcjonariuszy i pracowników Policji oraz podejmowania działań edukacyjnych podnoszących ich kompetencje w zakresie praw człowieka i etyki, lecz także opracowywania planów rozwoju ochrony praw człowieka na podstawie aktualnych potrzeb społecznych, opinii ekspertów, wyników badań, analiz i raportów. Działania Policji w zakresie ochrony praw i wolności człowieka powinny być planowe, skoordynowane oraz monitorowane.
Policyjna służba, jako swoistego rodzaju misja na rzecz społeczeństwa, powinna być realizowana w ramach horyzontalnego dialogu z ludźmi, w możliwie wielu obszarach. Formacja służąca społeczeństwu, aby mogła w sposób praworządny realizować zadania ochronne i dbające o bezpieczeństwo ludzi, ma obowiązek wsłuchiwać się zarówno w oczekiwania ludzi, jak też przyjmować konstruktywną krytykę i wprowadzać działania naprawcze. Policja od lat współpracuje z innymi instytucjami publicznymi, środowiskiem naukowym czy też społeczeństwem obywatelskim. Przyjęta forma dialogu ma charakter doraźny lub długofalowy oraz w naturalny sposób przeznaczony na konkretne zagadnienia wymagające współpracy.
Przypadające w 2024 r. 20-lecie systemu ochrony praw człowieka w Policji skłoniło do refleksji nad potrzebą usystematyzowania współpracy Policji z innymi podmiotami w obszarach skupionych na prawach i wolnościach człowieka. Opracowano założenia organizacyjne Policyjnej Platformy Ochrony Praw Człowieka (PPOPC) jako formy komunikacji, m.in. ze społeczeństwem obywatelskim oraz podmiotami publicznymi. Jak dotąd nie odnotowano w Policji inicjatywy w zakresie organizacji tematycznie uporządkowanych i regularnych spotkań na poziomie centralnym, regionalnym i lokalnym z podmiotami, które mogłyby być pomocne w poszukiwaniu nowych rozwiązań na rzecz dalszego uspołeczniania działań Policji, a skupionych w jednym centralnym punkcie koordynacyjnym (KGP). Spotkania miały charakter doraźny i na ogół wywoływany przez podmioty zewnętrzne.
Zatem po co?
Ideą platformy jest zaktywizowanie Policji do poszukiwań partnerów do prowadzenia ukierunkowanego dialogu społecznego i międzyinstytucjonalnego. Zakres potencjalnego dialogu jest szeroki i obejmuje: wsparcie dla osób pokrzywdzonych przestępstwami; wzmacnianie cech podmiotowych interwencji policyjnych, w tym prewencji zachowań przemocowych policjantów; wzmacnianie standardów etycznych w działaniach Policji, w tym respektowania obowiązku zachowania neutralności politycznej; wsparcie działań na rzecz osób z niepełnosprawnościami; edukację społeczeństwa o wzajemnych prawach i obowiązkach w sytuacji interwencyjnej – tzw. wiedzę o Policji; edukację antydyskryminacyjną; zwiększenie dialogu z przedsiębiorcami społecznymi – w rozumieniu kształtowania i rozwoju ekonomii solidarności społecznej.
Jednym z proponowanych rozwiązań jest ustanowienie w Policji Policyjnej Platformy Ochrony Praw Człowieka (PPOPC) jako pola do stałego dialogu na rzecz profesjonalizacji działań policjantów w kontakcie ze społeczeństwem. Platforma może stanowić wsparcie dla Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w prowadzeniu dialogu społecznego na rzecz profesjonalizacji działań Policji w relacji ze społeczeństwem. Głównym celem ustanowienia platformy jest potrzeba dalszej profesjonalizacji służby policjantów w kontakcie ze społeczeństwem przez różne formy wzajemnej aktywności, mające na celu wzmacnianie praworządności w codziennych działaniach na rzecz ochrony i bezpieczeństwa ludzi.
Główne obszary działania Policyjnej Platformy Ochrony Praw Człowieka:
• edukacja o uprawnieniach Policji i odpowiedzialności karnej;
• kształtowanie prohumanistycznych oraz etycznych postawci zachowań policjantów;
• wzmacnianie gwarancji praworządnych działań policjantów;
• wzmacnianie cech podmiotowych interwencji policyjnych, w tym budowanie prewencji zachowań przemocowych policjantów;
• zapobieganie zjawisku wtórnej wiktymizacji oraz dyskryminacji w kontakcie z Policją;
• wzmacnianie działań na rzecz zachowania neutralności politycznej policjantów;
• profesjonalizacja zabezpieczenia zgromadzeń publicznych;
• wzmacnianie postaw antydyskryminacyjnych policjantów;
• wzmacnianie wrażliwości policjantów wobec osób pozostających w kryzysie bezdomności;
• dyskusje na temat prawa regulującego działalność Policji i potrzeb jego ewentualnych zmian;
• identyfikowanie wzajemnych obszarów edukacyjnych;
• kontakty policjantów z osobami z niepełnosprawnościami;
• społeczna kontrola nad działaniami policjantów.
Docelowymi parterami PPOPC mogą być jednostki sektora finansów publicznych, organizacje pozarządowe (tzw. trzeci sektor) działające na rzecz ochrony praw i wolności człowieka, przedsiębiorcy społeczni, organizacje i instytucje, takie jak ONZ, OBWE, RE i UE, krajowe i zagraniczne służby o profilu policyjnym. Organizację pracy platformy powierzono pełnomocnikowi Komendanta Głównego Policji ds. ochrony praw człowieka (Zespołowi ds. Ochrony Praw Człowieka w Gabinecie Komendanta Głównego Policji). Liderami platformy na poziomie lokalnym będą pełnomocnicy ds. ochrony praw człowieka (zespoły ds. ochrony praw człowieka) ustanowieni w jednostkach Policji. Sekretariat platformy jest prowadzony przez Zespół ds. Ochrony Praw Człowieka w Gabinecie Komendanta Głównego Policji.
Jak będzie działać PPOPC?
Platforma nie przewiduje formuły członkostwa i związanych z tym zobowiązań formalnych. Będzie realizowała zadania w trybie spotkań stacjonarnych, wyjazdowych oraz on-line. Jej działanie może przyjmować różne formy aktywności, takie jak: spotkania robocze, debaty, seminaria eksperckie, warsztaty, szkolenia, wizyty studyjne. Spotkania może inicjować zarówno lider, jak i podmioty wskazane jako docelowi partnerzy. Udział w spotkaniu odbywa się na zaproszenie lidera i ma charakter pro bono. Inicjatywy platformy są realizowane w atmosferze dialogu, szacunku oraz tolerancji dla odmiennych poglądów i stanowisk.
Działania nie mają charakteru interwencyjnego, w ramach ich inicjatyw poszukuje się wyłącznie rozwiązań kwestii systemowych z zakresu dbałości o praworządne działania Policji. Komunikacja w trybie obiegowym, w tym także kierowanie zaproszeń odbywa się drogą elektroniczną. Z każdego spotkania lub innego wydarzenia w ramach platformy będzie opracowywany komunikat dla uczestników spotkania oraz mediów, a w uzasadnionych przypadkach – dla Komendanta Głównego Policji.
Jak nawiązać kontakt z PPOPC?
PPOPC otrzymała zielone światło od Komendanta Głównego Policji. Formalnie już działa. To, czy projekt będzie się rozwijał, zależy wyłącznie od tego, czy społeczeństwo będzie chciało prowadzić dialog z Policją w zarysowanej formule. PPOPC ma charakter proaktywny, ale nie ekspansywny. Proponujemy rozmowy w standardzie wysokiej kultury, w istocie o wszystkim, co może wzmocnić gwarancję praworządnych działań Policji. Pierwsze udane spotkanie pod szyldem platformy mamy już za sobą. Niedawno podpisaliśmy porozumienie o współpracy z Międzynarodową Organizacją ds. Migracji. W lutym odbyło się spotkanie robocze zespołu IOM i Policji, który pracuje nad warsztatem dla policjantów nt. poszerzania wiedzy w obszarze komunikacji międzykulturowej oraz rozwijanie i ćwiczenie kompetencji z zakresu porozumiewania się z ludźmi z innych kręgów kulturowych.
Zapraszam do współpracy!
insp. Krzysztof Łaszkiewicz
pełnomocnik Komendanta Głównego Policji ds. ochrony praw człowieka i doradca ds. etyki
