Kiedy poczujemy się źle, oznacza to, że w naszym organizmie dzieje się coś, co powinno nas zaniepokoić. Złe samopoczucie to również osłabienie kondycji psychicznej – zatem nie tylko ból, kaszel, krwawienie, gorączka, ale i zły stan psychiczny. Od długiego czasu wiadomo, że długotrwały stres wyniszcza organizm i należy się przed nim chronić. Z powodu różnorodności chorób objawy również mogą być bardzo odmienne.
W razie wykrycia u siebie niepokojących symptomów zawsze należy się zgłosić do lekarza pierwszego kontaktu, zasięgnąć porady i rozpocząć diagnostykę. Występują dwa rodzaje objawów. Objawy podmiotowe, inaczej subiektywne, to takie, które odczuwa sam pacjent, np. ból brzucha. Natomiast objawy przedmiotowe to objawy stwierdzone w trakcie prowadzonego procesu diagnostycznego, np. podczas wykonywania USG jamy brzusznej stwierdza się obecność tętniaka aorty. Wskazywane przez pacjenta objawy są punktem wyjścia do rozpoczęcia diagnostyki. W celu przedstawienia procesu od objawu do diagnostyki w niniejszym artykule zostanie opisany stan chorobowy, jakim jest stłuszczenie wątroby.
Występują dwa rodzaje stłuszczenia wątroby – alkoholowe i niealkoholowe. Niealkoholowe stłuszczenie wątroby to najczęściej występująca choroba przewlekła w krajach uprzemysłowionych. Ocenia się, że niealkoholowe stłuszczenie wątroby występuje u miliarda ludzi na całym świecie i staje się główną przyczyną marskości wątroby. Przyczyną tej choroby mogą być wcześniejsze nadużywanie alkoholu (wtedy mowa o wtórnym stłuszczeniu), przyjmowanie leków powodujących stłuszczenie wątroby lub wrodzone choroby monogenowe.
Pacjenci z niealkoholowym stłuszczeniem wątroby mogą prezentować objawy podmiotowe, takie jak: zmęczenie, osłabienie, ogólne złe samopoczucie, uczucie bólu po prawej stronie w okolicy łuku żebrowego, ale zazwyczaj choroba ta nie ma objawów. Objawami przedmiotowymi są otyłość, powiększenie wątroby (występuje u ok. 75 proc. chorych), powiększenie śledziony (ok. 25 proc. chorych).
Proces diagnostyczny
Diagnostyka choroby opiera się na USG jamy brzusznej oraz stwierdzeniu nieprawidłowości w wynikach badań laboratoryjnych, np. nieprawidłowej aktywności enzymów wątrobowych (ALT, AST).
W procesie diagnostycznym jest niezwykle istotna komunikacja między pacjentem a lekarzem. Przez wiele lat w praktyce klinicznej dominował biomedyczny model opieki nad pacjentem, skoncentrowany na lekarzu, opierał się głównie na decyzjach podjętych wyłącznie przez niego, bez uczestnictwa pacjenta w procesie diagnostycznym oraz terapeutycznym. Pacjent musiał w tym modelu bezwarunkowo poddać się decyzjom, które zostały podjęte przez lekarza. Obecnie model diagnostyki oraz terapii opiera się na wymianie informacji między lekarzem a pacjentem oraz aktywnym uczestnictwie pacjenta w procesie leczniczym.
Pierwsze objawy wcale nie muszą nas niepokoić. Możemy uznać je za coś, co się powtarza, nie przeszkadza w codziennej aktywności rodzinnej oraz zawodowej. Jednak powtarzające się objawy powinny wzbudzić w nas niepokój.
Jeżeli będą występowały częste bóle głowy o różnym nasileniu, nie powinniśmy tłumaczyć tego pogodą czy poziomem ciśnienia atmosferycznego. Przyjęcie leku przeciwbólowego ma wpływ, gdyż spowoduje, że dolegliwości nie nasilą się oraz zatrzymają się procesy fizykochemiczne zachodzące w organizmie podczas bólu (np. wydzielanie kortyzonu, adrenaliny i noradrenaliny). Nawracające dolegliwości powinny być zdiagnozowane. Pierwszy krok powinniśmy skierować w stronę lekarza rodzinnego, który powinien rozpocząć proces diagnostyki oraz leczenia naszych objawów. Może się jednak zdarzyć tak, że ból (mimo przyjęcia leków przeciwbólowych) może mieć na tyle nasilony charakter, że jedynym wyjściem będzie udanie się do szpitalnego oddziału ratunkowego lub izby przyjęć w celu otrzymania doraźnej pomocy medycznej.
Sam proces diagnostyczny nawracających bólów głowy może być długotrwały. Może się rozpocząć od samodzielnej obserwacji pacjenta i notowania np. momentu pojawienia się objawów, pomiaru ciśnienia itd., zgodnie z zaleceniem lekarza rodzinnego. Kolejnym punktem jest diagnostyka obrazowa, np. tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny głowy, w celu znalezienia potencjalnej przyczyny nawracających dolegliwości. W tym samym czasie może się pojawić konsultacja neurologiczna.
Uwaga na leki
Co ważne, nie powinniśmy przyjmować innych leków, np. na nadciśnienie tętnicze, jeżeli ciśnienie nie zostało zmierzone i nie wskazuje ono jednoznacznie na wystąpienie nadciśnienia (powyżej określonej normy). Żaden lek nie jest obojętny dla naszego organizmu, zatem samodzielne przyjmowanie leków, których nie przepisał nam lekarz, lub bez wcześniejszego zbadania się, może spowodować nawet zatrzymanie krążenia (np. przyjęcie leków na nadciśnienie bez wykonania pomiaru może doprowadzić do hipotensji, co może skutkować zatrzymaniem krążenia).
***
Celem przedstawienia czytelnikom „Gazety Policyjnej” procesu diagnostycznego na przykładzie dwóch stanów chorobowych – stłuszczenia niealkoholowego wątroby oraz bólu głowy jest zachętą do obserwowania siebie i swojego organizmu. Należy zwracać uwagę na swoje zdrowie, obserwować objawy chorobowe, które są objawami nawracającymi.
Zwykły ból głowy może być bólem napięciowym (którego przyczyna, mimo postępu medycyny, nie jest jeszcze wyjaśniona), ale może się okazać, że mamy do czynienia z nadciśnieniem tętniczym czy inną chorobą. Ból brzucha może być związany wyłącznie z błędem dietetycznym. Ale nawracający ból brzucha jest dla nas alarmem, że należy rozpocząć diagnostykę.
Od objawu do diagnostyki nie powinno być długiej i krętej drogi. Nie powinniśmy tłumaczyć objawów pogodą, niewygodnym materacem, niezdrowym jedzeniem czy zmęczeniem, które samo w sobie może być objawem. Każdy niepokojący nas objaw, a zwłaszcza ten, który powtarza się regularnie lub nieregularnie, powinien nas zaniepokoić i spowodować rozpoczęcie diagnostyki.
Często zgłaszane objawy ogólne, które powinny budzić niepokój, to:
• gorączka o niewyjaśnionej etiologii;
• utrata wagi – szczególnie w krótkim odstępie czasu;
• długotrwałe osłabienie i uczucie zmęczenia;
• ból;
• przewlekłe krwawienia i skłonność do siniaczeń i podbiegnięć krwawych – wynikają ze zmiany składu białka w osoczu krwi.
Drugą grupą objawów są objawy miejscowe, czyli:
• zmiany na skórze – niegojące się rany, zmiana wyglądu lub rozmiaru znamion, przebarwienia;
• krew w moczu lub stolcu;
• zaburzenia funkcji układu pokarmowego, takie jak biegunki, zaparcia, zaburzenia lub ból przy połykaniu;
• ból podczas oddawania moczu, parcie na mocz;
• nieprawidłowe krwawienie z dróg rodnych;
• chrypka nieustępująca mimo leczenia;
• przewlekły, niewyjaśniony kaszel, krwioplucie;
• wciągnięcie brodawki sutkowej;
• powiększone węzły chłonne;
• wyczuwalny guz.
dr n. med. i n. o zdr. Piotr Gumowski
Wydział Ochrony Pracy KGP
Bibliografia
Interna Szczeklika 2023, red. P. Gajweski, Medycyna Praktyczna, Kraków 2023.
Ostre stany zagrożenia życia w chorobach wewnętrznych, red. K. Sosada, PZWL, Warszawa 2019.