I to funkcjonuje z dużym powodzeniem, przy czym należny hołd warto oddać trwającej od blisko trzech dekad współpracy w ramach Europejskiej Sieci Instytutów Nauk Sądowych (z ang. ENFSI – European Network of Forensic Science Institutes).
CLKP zostało członkiem ENFSI w 1995 r. na podstawie podpisanego listu intencyjnego (Memorandum of Understanding). Były to początki istnienia sieci. Obecnie Europejska Sieć Instytutów Nauk Sądowych jest główną światową organizacją zrzeszającą 73 laboratoria kryminalistyczne i instytuty nauk sądowych reprezentujące 39 krajów Europy. Warto dodać, że polska kryminalistyka jest również reprezentowana przez najbardziej znaczące instytucje państwowe zajmujące się opiniowaniem na potrzeby organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości, tj. Instytut Ekspertyz Sądowych im. prof. dra Jana Sehna w Krakowie oraz Biuro Badań Kryminalistycznych Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego. Jako sieć europejska ENFSI stanowi jedną z sześciu organizacji kontynentalnych zrzeszonych w IFSA (International Forensic Strategic Alliance), która buduje i wspiera strategiczne kierunki współpracy na rzecz globalnej kryminalistyki.
Zakres odpowiedzialności
Zgodnie z konstytucją ENFSI działalność sieci koncentruje się na promowaniu nauki i badań w zakresie szeroko rozumianej kryminalistyki i nauk sądowych. Odbywa się to przez wyznaczanie standardów zapewnienia jakości i kompetencji, opracowywanie podręczników dobrej praktyki i wytycznych w różnych zakresach badań kryminalistycznych, organizację konferencji, seminariów i warsztatów tematycznych oraz – co być może jest najważniejsze – kształtowanie polityki unijnej, o czym mowa będzie poniżej.
Struktura ENFSI jest dość przejrzysta. Obejmuje siedmioosobowy zarząd (ENFSI Board) wybierany przez wszystkich członków na walnym zgromadzeniu i stanowiący organ decyzyjny. Zadaniem zarządu jest pełnienie funkcji zarządczej w ENFSI, polegającej na kształtowaniu strategii i proponowania stanowiska w procesie decyzyjnym dotyczącym kryminalistyki i nauk sądowych w Europie, w ścisłej współpracy z Komisją Europejską oraz agencjami i organami unijnymi kompetentnymi w obszarze organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości (Cepolem, Europolem, EJTN i in.). Do obszernego katalogu zakresu odpowiedzialności zarządu należy dorzucić opiniowanie wszystkich dokumentów opracowywanych w ENFSI, kierunków rozwoju, prowadzenie bieżących konsultacji dla podmiotów zewnętrznych oraz monitorowanie procesu funkcjonalnego. Na jakość instytucjonalną ENFSI pracują: aż 17 eksperckich grup roboczych (przykładowo w zakresie: genetyki sądowej, badań narkotyków, badań broni palnej i pozostałości powystrzałowych, klasycznych i technicznych badań dokumentów, badań miejsca zdarzenia, daktyloskopii, badań odwzorowań i mikrośladów itd.), stałe komitety, tj. Komitet ds. Jakości i Kompetencji oraz Komitet ds. Badań i Rozwoju oraz grupy zadaniowe, np. nowo powołana grupa ds. sztucznej inteligencji.
Niezbędna współpraca
Zaangażowanie w działalność ENFSI jest z jednej strony koniecznością, ale z drugiej wiąże się z dużym wyzwaniem i nakładem pracy – również dla Centralnego Laboratorium Kryminalistycznego Policji, które od dwóch lat jest reprezentowane w zarządzie ENFSI przez swojego przedstawiciela.
Agnieszka Łukomska, główny specjalista Wydziału Bezpieczeństwa Informacji i Nadzoru CLKP, pełni obecnie funkcję desygnowanego przewodniczącego (Chairperson Designate) ENFSI, co oznacza objęcie roli przewodniczącej ENFSI w 2025 r. Udział przedstawiciela CLKP w pracach władz ENFSI to wyróżnienie dla polskiej Policji, oznacza bowiem posiadanie realnego wpływu na wyznaczanie strategicznych kierunków rozwoju. W tym procesie uczestniczy również ma znaczący wkład kadra ekspercka z CLKP przez aktywny udział w pracach specjalistycznych grup roboczych, komitetów sterujących oraz powoływanych ad hoc zespołach, np. do spraw opracowywania opinii kompleksowych, interpretacji wyników badań, czy też szacowania niepewności pomiarowej.
Przykładem cenionej przez ENFSI współpracy z polską Policją jest organizacja przez CLKP 7–9 maja 2024 r. w Warszawie dorocznego spotkania grupy roboczej ENFSI ds. badania narkotyków, które zgromadziło międzynarodowe grono w liczbie 80 uczestników, biegłych i specjalistów z tej dziedziny, ale również przedstawicieli innych instytucji, takich jak agencja unijna zajmująca się monitorowaniem i zwalczaniem problematyki narkotykowej (EUDA – European Union Drugs Agency).
Kierunki badawcze
Wróćmy jednak do roli ENFSI jako wyznacznika trendów. W 2021 r. ENSFI – korzystając z zebranych doświadczeń i aktualnych wyzwań – opracowała i opublikowała dokument pt. Vision of the European Forensic Science Area 2030. Improving the Reliability and Validity of Forensic Science and Fostering the Implementation of Emerging Technologies. Wizja w sposób syntetyczny prezentuje kierunki badań, rozwoju i innowacji w naukach sądowych pod hasłem Poprawa rzetelności i wiarygodności nauk sądowych oraz wspieranie wdrażania nowych technologii. Warto o tym wspomnieć, ponieważ właśnie ten dokument stał się trendsetterem dla Rady Unii Europejskiej dbającej o zapewnienie zrównoważonego rozwoju nauk sądowych do roku 2030. 13 października 2022 r. przyjęto Konkluzje Rady w sprawie wizji europejskiego obszaru nauk sądowych 2.0 (tzw. EFSA 2.0; https://data.consilium.europa.eu/doc/document/ST-13369-2022-INIT/pl/pdf [dostęp: 15 maja 2024 r.]), opracowane na podstawie wspomnianej Wizji ENFSI. Niedługo potem, 9 marca 2023 r. w celu implementacji EFSA opublikowano kolejny dokument, również w formule konkluzji, a mianowicie Konkluzje Rady dotyczące Planu działania w sprawie europejskiego obszaru nauk sądowych 2.0. Dokument ten, w którego opracowaniu ENFSI miało znaczący i naturalny udział, wyznacza cele i kierunki badawcze dla wszystkich krajów członkowskich UE skupione wokół trzech filarów:
1) sprostania przyszłym wyzwaniom;
2) zwiększenia oddziaływania wyników badań kryminalistycznych;
3) wykazanie wiarygodności wyników kryminalistycznych.
Należy przy tym podkreślić, że budowanie nowego obszaru nauk sądowych znalazło również odzwierciedlenie w Strategii rozwoju CLKP na lata 2024–2028, tym samym przyczyniając się do utrzymania i rozwoju Unii Europejskiej jako przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, w której wysoki poziom bezpieczeństwa ma zostać zapewniony przez wspólne działanie państw członkowskich w zakresie współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych – czyli założeniom konkluzji.
Stąd też przywołany w tytule wyznacznik trendów w Europie i na świecie – pomyślmy tylko, że wpływ ENFSI na środowisko kryminalistyków zrzeszonych w instytucjach państwowych, ośrodkach akademickich, czy też partnerstwach prywatnych, a także innych interesariuszy jest znaczący, a wyrażane opinie i stanowiska – praktycznie niepodważalne. Bezpośredni udział CLKP w pracach grup roboczych i na poziomie zarządu jest ogromnym zaszczytem i wyróżnieniem. Należy przy tym dodać, że podejmowane przez ENFSI działania odbywają się zawsze w celu osiągnięcia największych korzyści naukowych dla całej organizacji oraz wszystkich jej członków. Co jest obecnie na topie? Z pewnością nowe rozporządzenie o sztucznej inteligencji i jego wpływ na pracę organów ścigania, w tym pozyskiwanie i przetwarzanie danych biometrycznych oraz koncepcję wywiadu kryminalistycznego (tzw. forensic intelligence), czyli dostarczenia jak największej ilości danych na temat zdarzenia kryminalnego z wykorzystaniem najnowszych rozwiązań technologicznych i technik kryminalistycznych oraz kompleksowej analizy śladów kryminalistycznych już na etapie oględzin miejsca zdarzenia. Ma to posłużyć możliwie najszybszemu wytypowaniu sprawcy zdarzenia oraz ustaleniu priorytetów dochodzeniowo-śledczych na podstawie pozyskanych informacji.
Jako ENFSI i CLKP kontynuujemy również prace służące zapewnieniu jak największej wiarygodności opinii kryminalistycznych, poświęcamy wiele uwagi wdrożeniu tzw. Prűm II i dalszemu rozwojowi badań kryminalistycznych z uwzględnieniem najnowszych technologii. Więcej informacji i dokumentów na temat ENFSI można znaleźć na stronie: www.enfsi.eu.
Agnieszka Łukomska
CLKP
zdj. CLKP
