W polskich publikacjach brak informacji na temat postępowania ratowniczego w przypadku ExDS (ang. Excited Delirium Syndrome) na poziomie pierwszej lub kwalifikowanej pierwszej pomocy. W szczególnie niebezpiecznym okresie występowania tego stanu zagrożenia życia związanego z silną agresją osoby dla funkcjonariuszy Policji najważniejszym elementem interwencji jest szybkie i skuteczne obezwładnienie osoby. Dopiero po zastosowaniu śpb (m.in. siły fizycznej, przedmiotu przeznaczonego do obezwładniania osoby za pomocą energii elektrycznej), a następnie założeniu kajdanek można przystąpić do udzielania pomocy.

C-ABC

W przypadku autoagresji, gdy osoba doznała obrażeń ciała w postaci ran głęboko penetrujących (obfity krwotok zewnętrzny), policjanci powinni wdrożyć algorytm postępowania C-ABC (ang. Control bleeding, Airway, Breathing, Circulation)1. Do udzielania pomocy należy wykorzystać zestaw ratowniczy R-0, który znajduje się m.in. w radiowozach komórki patrolowo-interwencyjnej oraz oddziałów prewencji Policji / samodzielnych pododdziałów prewencji Policji2. Utrzymanie drożności dróg oddechowych i umożliwienie swobodnego oddychania osobie w stanie silnego pobudzenia ExDS przeciwdziałają narastaniu kwasicy oddechowej, która jest spowodowana dużym stężeniem dwutlenku węgla w organizmie (upośledzenie wentylacji płuc).

Prawidłowe utrzymanie drożności dróg oddechowych będzie związane z zastosowaniem: – technik manualnych (uniesienie podbródka i odchylenie głowy do tyłu);

– przyrządowych metod utrzymania drożności dróg oddechowych (w zależności od kompetencji i stanu przytomności osoby poszkodowanej);

– odpowiedniej pozycji ułożenia osoby poszkodowanej.

Istnieje możliwość ułożenia osoby w pozycji bezpiecznej, zmodyfikowanej z założonymi kajdankami (z przodu lub z tyłu). W przypadku podjęcia przez policjantów decyzji o ich ściągnięciu muszą oni w pełni kontrolować fizycznie osobę – w szczególności jej ręce (fot. 1, 2).

H – HIPERTERMIA

Gdy policjanci stwierdzą u osoby objawy średniej i ciężkiej hipertermii (przegrzania – przyp. red.), powinni zastosować techniki chłodzenia organizmu w postaci:

– chłodnych okładów w okolicę pach, pachwin przy użyciu np. mokrych ręczników, okładów z lodu (fot. 3, 4, 5);

– gotowych, komercyjnych zestawów do schładzania ciała;

– strumienia chłodnego powietrza (klimatyzacja w pomieszczeniu lub pojeździe).

W przypadku hipertermii wysiłkowej lub wysiłkowego udaru cieplnego u osób dorosłych zaleca się zanurzenie całego ciała (od szyi w dół) w wodzie o temperaturze od 1°C do 26°C³. Jednak w przypadku osoby agresywnej w stanie ExDS zanurzanie jej w wodzie lub użycie prysznica może okazać się nieskuteczne, a wręcz stwarzające zagrożenie podczas przeprowadzanych czynności ratowniczo-taktycznych.

OCHRONA GŁOWY

Kolejnym zagrożeniem jest autoagresja w postaci uderzania własną głową o twarde podłoże, np. o chodnik, ścianę w budynku, pleksi dzielące strefy w radiowozie. W takiej sytuacji do zabezpieczenia osoby można wykorzystać miękkie przedmioty, takie jak torba medyczna, koc, ubranie (fot. 6). Oczywiście optymalnym i najbezpieczniejszym rozwiązaniem jest użycie kasku zabezpieczającego.

DRGAWKI

Trzeba być również przygotowanym do udzielania pomocy w przypadku wystąpienia drgawek u poszkodowanego. Niezwykle ważna jest umiejętność rozpoznania zatrzymania krążenia u osoby, która po epizodzie drgawek pozostaje nieprzytomna i nie oddycha prawidłowo4. Dlatego konieczne są stała obserwacja osoby, kontrola czynności życiowych i ewentualna szybka reakcja na zmianę stanu przytomności, wydolności układu oddechowego i krążenia. Po przybyciu na miejsce zdarzenia zespołu ratownictwa medycznego (ZRM) policjanci powinni przekazać informacje związane ze stanem osoby, zebranym wywiadem ratowniczym (jeżeli była możliwość jego zebrania), śpb i natężeniem, z jakim zostały użyte, oraz wykonanymi przez nich czynnościami ratowniczymi. Oczywiście zespoły ratownictwa powinny mieć opracowane i przećwiczone procedury medyczne oraz te, które dotyczą stosowania przymusu bezpośredniego we współpracy z organami ścigania na miejscu tego typu interwencji.

kom. dr n. o zdr. Michał Kurdziel
KWP w Szczecinie

¹ International Trauma Life Support. Ratownictwo przedszpitalne w urazach, red. J.E. Cambell, Polska Medycyna Praktyczna, Kraków 2017.

² Zarządzenie nr 55 Komendanta Głównego Policji z dnia 3 czerwca 2019 r. zmieniające zarządzenie w sprawie określenia norm wyposażenia jednostek, komórek organizacyjnych Policji i policjantów oraz szczegółowych zasad jego przyznawania i użytkowania (Dz. Urz. KGP poz. 87).

³ Hipotermia informacje [dostęp: 21.09.2022 r.].

4 Wytyczne resuscytacji 2021, w: Podstawowe zabiegi resuscytacyjne, Polska Rada Resuscytacji, Kraków 2021, s. 11. Źródło: [dostęp: 21.09.2022 r.].