Na mocy zarządzenia nr 55 Komendanta Głównego Policji z 3 czerwca 2019 roku zmieniającego zarządzenie w sprawie określenia norm yposażenia jednostek, komórek organizacyjnych Policji i policjantów oraz szczegółowych zasad jego przyznawania i użytkowania1 wprowadzono w wyposażenie policjanta prewencji i służby kryminalnej zestaw osobisty zawierający duży opatrunek indywidualny wodoszczelny typu W.
Dodatkowo apteczki samochodowe, R0, R1 oraz apteczki osobiste policjantów pododdziału kontrterrorystycznego zostały wyposażone w umożliwiające tamowanie masywnych krwotoków opatrunki hemostatyczne, opaski uciskowe czy opatrunki indywidualne typu „izraelskiego” i „Olaes”. W tym artykule skupimy się na problematyce ran i krwotoków zewnętrznych, a także scharakteryzujemy opatrunki osobiste będące w wyposażeniu polskiej Policji.
Problematyka krwotoku
Krwawienie zewnętrzne bywa częstym następstwem urazu, zarówno na polu walki, jak i w środowisku cywilnym. Około 40 proc. zgonów pourazowych spowodowanych jest krwawieniem. Krwotok więc to najczęstsza przyczyna śmierci pourazowej, której można było zapobiec2. Szczególnie niebezpieczny jest krwotok masywny określany jako:
– utrata pełnej objętości krwi w ciągu 24 godz.,
– utrata 50 proc. objętości krwi w ciągu trzech godz.,
– utrata 1,5 ml krwi/kg/min przez 20 min,
– skumulowana utrata krwi wynosząca 150 ml/min3,4.
Śmierć z powodu urazowego krwawienia może nastąpić w mniej niż pięć minut. Wynika to z objętości krwi przepływającej przez poszczególne tętnice. W związku z tym tamowanie krwotoków to jedna z kluczowych umiejętności pierwszej pomocy, jaką powinien posiadać funkcjonariusz Policji. U dorosłego człowieka objętość krwi wynosi średnio dla:
– tętnicy szyjnej wspólnej około 465 ml/min, tętnicy szyjnej wewnętrznej około 265 ml/min, tętnicy szyjnej zewnętrznej około 185 ml/min,
– tętnicy udowej wspólnej około 350 ml/min, tętnicy udowej powierzchniowej około 160 ml/min, tętnicy podkolanowej około 60 ml/min,
– tętnicy ramiennej około 75 ml/min5.
Ilość utraconej krwi jest trudna do oceny. Dla przykładu, utrata już 250 ml krwi spowoduje zakrwawienie całego ubrania i sporej powierzchni na podłożu. Z kolei w niektórych wypadkach ubytek krwi może być znacznie większy, niż na to wygląda. Krew może wsiąkać w ubrania lub podłoże, a także gromadzić się w wyposażeniu lub sprzęcie, np. w butach.
Charakterystyka rany
Rany dzielimy na powierzchowne i głębokie.
W stosunku do obydwu możemy zastosować opatrunki indywidualne. Rany powierzchowne to takie, których głębokość nie przekracza tkanki podskórnej. Natomiast rany głębokie sięgają poza tkankę podskórną. Do takich ran zaliczamy:
– rany postrzałowe (powstają w wyniku działania różnego rodzaju pocisków lub ich części),
– rany kłute (powstają w wyniku zranienia długim, wąskim i ostrym przedmiotem, np. gwoździem, igłą, widłami, bagnetem),
– rany cięte (powstają na skutek przecięcia ostrym przedmiotem, np. nożem lub szkłem),
– rany tłuczone (powstają w wyniku pęknięcia skóry i głębiej leżących tkanek na skutek działania tępego przedmiotu, np. w wyniku uderzenia młotkiem lub kamieniem),
– rany szarpane (powstają w wyniku gwałtownego zetknięcia się z zakrzywionym narzędziem, np. z hakiem),
– rany kąsane (zadane zębami zwierząt domowych lub dzikich).
Opatrunek indywidualny wodoszczelny typu W – duży
Powstał na potrzeby wojska. Z biegiem czasu zyskał popularność w służbach podległych MSWiA. Obecnie jest to główny opatrunek indywidualny wykorzystywany przez polską Policję. Opatrunek typu W nadaje się do opatrywania ran postrzałowych oraz tamowania ran powodujących znaczny ubytek krwi. Został wykonany z dwóch chłonnych tamponów włókninowych o wymiarach 15 x 12 cm oraz bandaża elastycznego tkanego o wymiarach 10 x 400 cm. W zestawie znajduje się również arkusz folii. Jeden z tamponów jest zamocowany do bandaża w sposób trwały, natomiast drugi (barierowy) ma możliwość przesuwania wzdłuż opaski, co pozwala na zaopatrzenie rany wylotowej. Po złączeniu dwóch gaz można uzyskać podwójną zdolność chłonięcia. Arkusz folii umożliwia uszczelnianie ran postrzałowych klatki piersiowej.
Przykład zastosowania: rana cięta szyi
1. Poproś poszkodowanego, aby wykonał ucisk bezpośrednio na ranę lub na naczynia poniżej miejsca zranienia – jeśli nie jest w stanie, zrób to sam (jeśli wskutek urazu doszło do przerwania tętnic szyjnych, „upakowanie rany” gazą pomoże ograniczyć krwotok).
2 Złóż dwa kompresy chłonne i umieść je w ręku poszkodowanego (ręka przeciwna do strony urazu).
3. Jeden koniec bandaża przywiąż do nadgarstka poszkodowanego. Owiń kilkukrotnie nadgarstek bandażem.
4. Przyłóż tampony wraz z ręką poszkodowanego na ranę i każ mocno ją uciskać.
5. Poprowadź bandaż między palcami poszkodowanego tak jak na zdjęciu (aby utworzyć z niego literę X), bandaż z drugiej strony prowadź pod pachą poszkodowanego.
6. Końcówkę bandaża umocuj za pomocą spinki i zabezpiecz przylepcem. Tak wykonany opatrunek zatrzyma bądź znacznie ograniczy krwotok z szyi oraz pozostanie na swoim miejscu, nawet gdy poszkodowany straci przytomność.
Opatrunek Olaes Modular (Olaes Modular Bandage 4”)
Został zaprojektowany we współpracy z najbardziej doświadczonymi medykami sił specjalnych walczących w Iraku i Afganistanie. Żaden inny bandaż nie oferuje tak dużej wszechstronności w tak małym pakiecie. Jest umieszczony w sterylnym, próżniowym opakowaniu. W skład opatrunku wchodzi bandaż elastyczny o wymiarach 10 x 120 cm z kompresem o wymiarach 10 x 15 cm, zrolowaną gęstą gazą przeznaczoną do „pakowania” ran znajdujących się w miejscach przejściowych (w których nie można zastosować opaski uciskowej, np. pachwina, dół pachowy czy szyja) oraz folią, która służy jako opatrunek okluzyjny na rany postrzałowe klatki piersiowej lub do zabezpieczenia wytrzewionego jelita. Na górze kompresu znajduje się wypukły, plastikowy element pozwalający docisnąć opatrunek do rany i silniej tamować krwawienie. Plastikowe oczko można również wykorzystać do zabezpieczenia rany gałki ocznej przez umieszczenie go częścią wklęsłą do oka, a następnie przez wykonanie opatrunku osłaniającego. „Olaes” sprawdzi się także jako opatrunek osłaniający ucho. Przed przypadkowym samorozwinięciem chronią go odcinkowo wszyte taśmy czepne. przykład zastosowania: rana postrzałowa pachwiny
1. Każ poszkodowanemu uciskać bezpośrednio w miejscu krwawienia lub naczynia powyżej – jeśli jest nieprzytomny – zrób to sam, po czym postaraj się wyeksponować ranę. Pamiętaj, aby nie uciskać pachwiny kolanem – może to spowodować uszkodzenie miednicy.
2. Wykonaj procedurę „pakowania rany” za pomocą gazy zrolowanej w opatrunku.
3. Uciskaj zapakowaną ranę przez 3–5 min.
4. Owiń nogę bandażem w taki sposób, aby docisnąć wypukły plastikowy element do miejsca zranienia.
5. Wykonaj opatrunek uciskowy w miejscu „pakowania rany” (postrzału), w tym celu jeden koniec bandaża przywiąż do pasa poszkodowanego, a kompres chłonny umieść w miejscu zranienia.
6. Końcówkę bandaża zamocuj do pasa poszkodowanego.
7. Opatrunek nie ogranicza ruchów, nie zsunie się również w trakcie poruszania się.
Opatrunek izraelski (Israeli emergency bandage FCP-01)
Twórcą opatrunku izraelskiego jest Bernard Bar-Natan, który w latach 80. służył jako medyk w izraelskich siłach zbrojnych. W trakcie służby wojskowej zauważył, że nadal używano opatrunków wyprodukowanych w czasie II wojny światowej.
W odpowiedzi na brak dostępności odpowiednich środków sam postanowił stworzyć produkt spełniający wymagania ówczesnego pola walki. Z uwagi na nowatorską konstrukcję i możliwość szybkiego zastosowania opatrunek izraelski zyskał dużą popularność na całym świecie, w szczególności w środowisku militarnym. Jest zapakowany próżniowo i hermetycznie. Został wykonany z chłonnego, nieprzywierającego kompresu – podściółki o wymiarach 10 x 18 cm oraz bandaża elastycznego o wymiarach 10 x 450 cm, zakończonego zapinką mocującą.
Opatrunek ma plastikową klamrę przelotową, znajdującą się z drugiej strony kompresu. Umożliwia ona wytworzenie siły docisku na poziomie 13–18 kg. Zwiększanie ucisku uzyskuje się przez zmianę kierunku bandażowania, dzięki czemu opatrunek nadaje się do efektywnego tamowania masywnego krwotoku, a także do samopomocy, gdyż konstrukcja umożliwia założenie go jedną ręką.
przykład zastosowania: rana szarpana ramienia
1. Umieść kompres na ranie.
2. Owijając bandażem ramię, przeprowadź go przez klamrę przelotową, a następnie zmień kierunek bandażowania – spowoduje to większy ucisk w miejscu krwawienia. W trakcie bandażowania na wysokości klamry obróć bandaż o 180 stopni – pozwoli to na zwiększenie ucisku.
3. i 3a. Owijaj bandaż do końca, skręcając go co 2–3 obrót.
4. Po zabandażowaniu końcówkę bandaża zabezpiecz za pomocą klipsa mocującego.
st. sierż. Dawid Żak
Pluton Wsparcia Taktycznego Oddziału Prewencji Policji w Rzeszowie
mł. asp. Marcin T.
Samodzielny Pododdział Kontrterrorystyczny Policji w Rzeszowie
zdj. nadkom. Wojciech Kulig – Komenda Wojewódzka Policji w Rzeszowie, makijaż: Maja Gajda @pani.maja,
wsparcie merytoryczne: Tactical Defence
Bibliografia
1 Dz. Urz. KGP poz. 87.
2 N. Curry, S. Hopewell, C. Doree, C. Hyde, K. Brohi, S. Stanworth, The acute management of trauma hemorrhage: a systematic review of randomized controlled trials, „Crit Care” 011;15(2):R92.
3 E. Nowacka, Masywny krwotok, wytyczne europejskie, uwagi po ISCB w Kopenhadze, 9.10.2013 r., WUM, Warszawa 2013.
4 D. Stainsby, S. MacLennan, D. Thomas, J. Isaac, P.J. Hamilton, British Committee for Standards in Haematology. Guidelines on the management of massive blood loss, „Br J Haematol” 2006, 135, 634–41.
5 W.M. Klein, L.W. Bartels, L. Bax, Y. van der Graaf, W.P.Th.M. Mali, Magnetic resonance imaging measurement of blood volume flow in peripheral arteries in healthy subjects, Clinical Research Study, Volume 38, Issue 5, P1060–1066, November, 01, 2003.
