W Polsce jest około 5 milionów osób z niepełnosprawnością.

Każdy policjant w swojej pracy na pewno spotkał się albo spotka z taką osobą.

Musi wtedy umieć dostosować swoje zachowanie do specyfiki sytuacji.

Często się zdarza, że w kontaktach z osobą niepełnosprawną nie wiemy, jak się zachować. Jedni wykazują nienaturalną troskliwość, inni onieśmielenie, niektórzy zdziwienie, a nawet zniecierpliwienie. Ci pierwsi dają do zrozumienia, że traktują osobę niepełnosprawną jako zupełnie bezradną, ci drudzy – jak kogoś, kto jest inny, dziwny, a nawet trochę niewygodny.

Nie wiedząc, jak się zachować wobec osoby niepełnosprawnej, często unikamy kontaktu wzrokowego z nią, a zdarza się, że rozmawiamy o tej osobie z jej opiekunem niejako ignorując jej obecność.

PODSTAWOWE ZASADY

W świadomości społecznej funkcjonują stereotypy o niepełnosprawnych i to ich przełamanie jest pierwszym warunkiem prawidłowego kontaktu z osobą niepełnosprawną.

To, że ktoś jest osobą z niepełnosprawnością – nie oznacza, że jest niesprawny intelektualnie!

To, że ktoś jest niewidomy – nie zawsze oznacza, że kompletnie nie widzi!

To, że ktoś jest niesłyszący – nie oznacza, że jest całkowicie głuchy!

To, że ktoś jeździ na wózku – nie oznacza, że jest niezaradny życiowo!

To, że ktoś jest niepełnosprawny intelektualnie – nie umniejsza jego godności!

Dopiero przełamując takie stereotypy, można osoby niepełnosprawne rozumieć i akceptować jako jednych z nas.

Aby obsłużyć osobę z niepełnosprawnością profesjonalnie i taktownie, policjant powinien wiedzieć, na czym polegają określone dysfunkcje, jakie wynikają z nich potrzeby i jakie są możliwości pomocy. Ale bez względu na rodzaj niepełnosprawności osoby, z którą ma do czynienia, najważniejsza jest właściwa relacja, jaką stworzy w kontakcie z taką osobą.

Aby to osiągnąć należy:

* odrzucić stereotypy na temat osób z niepełnosprawnością,

* traktować osobę niepełnosprawną w sposób naturalny,

* pomóc, ale nie narzucać się, zapytać, jakiej ewentualnie pomocy oczekuje.

RODZAJE NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI – RODZAJE POMOCY

Osoby z różnymi rodzajami niepełnosprawności napotykają różnego rodzaje problemy w codziennym funkcjonowaniu.

Osoby z niesprawnością narządu wzroku

Ten typ niesprawności może mieć różny stopień i zakres – od niedowidzenia po całkowitą ślepotę. Od stopnia tej niesprawności zależy funkcjonowanie danej osoby, ale cechą wspólną jest ograniczona możliwość odbierania informacji wizualnych.

Jeśli w jednostce Policji znalazła się osoba całkowicie niewidoma bez przewodnika należy zaproponować jej asystę. Trzeba wtedy pamiętać o kilku podstawowych zasadach obowiązujących przewodnika osoby niewidomej:

– przewodnik zgłasza gotowość pomocy przez lekkie dotknięcie swoją dłonią dłoni lub przedramienia osoby niewidomej, osoba niewidoma chwyta przewodnika za ramię tuż powyżej łokcia, dzięki czemu pozostaje pół kroku za przewodnikiem, który idąc jako pierwszy, ma kontrolę nad przeszkodami;

– przewodnik informuje osobę niewidomą dokąd i którędy idą, a także o zbliżających się przeszkodach;

– jeśli przewodnik musi odejść na chwilę, informuje o tym prowadzoną przez siebie osobę, pamiętając, żeby nie zostawiać jej na środku pomieszczenia;

– jeżeli przewodnik musi zostawić osobę niewidomą samą w nowym miejscu, powinien opisać pomieszczenie i drogę do wyjścia.

Policjant musi pamiętać, że komunikacja z użytkownikiem niewidomym lub niedowidzącym jest utrudniona, ponieważ nie odbiera on informacji płynących z  gestów, mimiki czy postawy ciała, a jedynie z informacji słownej. Dlatego każda podawana informacja musi być precyzyjna i bardzo konkretna.

W przypadku, gdy osoba niewidoma jest z psem przewodnikiem, trzeba pamiętać, że pies przewodnik jest w pracy. Nie wolno go głaskać, mówić do niego, a nawet nawiązywać z nim kontaktu wzrokowego.

Osoby z niepełnosprawnością narządu słuchu

Jeśli osoba niedosłysząca używa aparatu słuchowego, należy mówić wyraźnie, ale bez specjalnego natężenia głosu, gdyż aparaty słuchowe dostosowane są z reguły do normalnego tonu i wysokie dźwięki mogą ulec zniekształceniu.

Osoby niedosłyszące, które nie używają aparatów słuchowych, mogą odebrać informację mówioną, jeśli ich szczątkowe słyszenie wspomoże odczytywanie komunikatu z ust rozmówcy. Należy utrzymywać stały kontakt wzrokowy z taką osobą, mówić wyraźnie, niezbyt szybko, nie zasłaniać ust. Trzeba też pamiętać o usunięciu czynników rozpraszających uwagę, np. wyłączeniu radia w pomieszczeniu czy przymknięciu okna wychodzącego na ruchliwą ulicę.

Ubytek słuchu często związany jest z niewyraźną mową. Nie należy udawać, że każda wypowiedź została zrozumiana, w razie potrzeby należy prosić o powtórzenie.

Z osobami niesłyszącymi, które znają tylko język migowy, w sytuacji gdy w danej jednostce nie ma pracownika posługującego się tym językiem, należy porozumiewać się przez pisanie na kartce. Jeśli natomiast osobie niepełnosprawnej towarzyszy tłumacz języka migowego, trzeba utrzymywać kontakt wzrokowy z osobą niepełnosprawną i zwracać się bezpośrednio do niej, a nie do tłumacza.

W kontakcie z osobami z niesprawnością narządu słuchu potrzebna jest duża cierpliwość i koncentracja, życzliwe powtarzanie niezrozumiałej wypowiedzi lub jej napisanie na kartce.

Osoby z niesprawnością fizyczną

Stopień tego rodzaju niepełnosprawności może być bardzo zróżnicowany, od zupełnej niemożności samodzielnego poruszania się, po możliwość wstania z wózka i pokonania krótkiego dystansu.

Dla osób z tym rodzajem niesprawności najważniejsze jest, aby nie było barier architektonicznych w dostępie do budynku oraz umożliwienie swobodnego przemieszczania się wewnątrz.

* W rozmowach z osobą na wózku inwalidzkim należy zająć miejsce siedzące lub stanąć w niewielkiej odległości od rozmówcy, aby nie musiał on nadwyrężać mięśni szyi.

* Jeżeli policjant dyżurny nie jest zza biurka dobrze widoczny, powinien wyjść, aby obsłużyć niepełnosprawnego.

* Wózek stanowi część przestrzeni osobistej osoby niepełnosprawnej – funkcjonariusz nie może więc nim dysponować, np. opierać się na nim, czy przesuwać osobę z wózkiem bez pytania jej o zgodę.

* W razie wątpliwości, w jaki sposób pomóc przy transporcie osoby na wózku inwalidzkim, trzeba ją o to zapytać. Nie trzeba unikać słów: pójść, chodzić. Osoby poruszające się na wózku używają tych słów w sposób naturalny.

PROFESJONALNE PRZYGOTOWANIE

Idealna byłaby sytuacja, gdyby wszyscy policjanci byli profesjonalnie przygotowani do obsługi petentów z niepełnosprawnością. W trakcie kursu podstawowego uzyskują jedynie podstawową wiedzę na ten temat.

Znakomitą pomocą w wypracowywaniu odpowiednich postaw w kontaktach z osobami dysfunkcyjnymi może być publikacja dostępna na stronach wielu instytucji i organizacji w internecie, np. „Praktyczny poradnik savoir-vivre wobec osób niepełnosprawnych”. Jest to przejrzysty, przystępnie napisany, ilustrowany rysunkami i anegdotami poradnik, z którym powinien się zapoznać nie tylko każdy policjant, ale właściwie wszyscy. Oto niektóre adresy stron internetowych, gdzie można znaleźć wspomnianą publikację:

* http://niepelnosprawni.sggw.pl/MPIPS_Savoir_vivre.pdf;

* https://dsc.kprm.gov.pl/sites/default/files/pliki/savoir-vivre.pdf;

* https://rownosc.info/bibliography/publication/praktyczny-poradnik-savoir-vivre-wobec-osob-niepen.

Wskazówki, jak zachować się powinien policjant wobec osoby z niepełnosprawnością, znaleźć można także w poradniku „Po pierwsze człowiek” pod redakcją mł. insp. Krzysztofa Łaszkiewicza, pełnomocnika KGP ds. ochrony praw człowieka, w rozdziale poświęconym osobom z niepełnosprawnością (s. 53–61).

ELŻBIETA SITEK
zdj. Paweł Ostaszewski

(W tekście wykorzystano informacje zawarte w „Praktycznym poradniku savoir-vivre wobec osób niepełnosprawnych” oraz w poradniku „Po pierwsze człowiek”)