Zarządzenie nr 131/12 KGP uwzględnia sugestie i uwagi zgłaszane przez jednostki organizacyjne Policji oraz uzgodnienia zapadłe podczas seminarium szkoleniowego, zorganizowanego z inicjatywy Biura Prewencji KGP, dla koordynatorów – policjantów (pracowników) z wydziałów prewencji KWP/KSP, nadzorujących realizację zadań z zakresu wykroczeń, a także przedstawicieli szkół policyjnych prowadzących zajęcia dydaktyczne z zagadnień objętych zarządzeniem.
Obecna, czwarta już nowelizacja Zarządzenia nr 323 Komendanta Głównego Policji z 26 marca 2008 r. w sprawie metodyki wykonywania przez Policję czynności administracyjno porządkowych w zakresie wykrywania wykroczeń oraz ścigania ich sprawców reguluje m.in. problematykę prowadzenia przez Policję czynności wyjaśniających w sprawach o wykroczenia, występowania policjantów przed sądem w charakterze oskarżyciela publicznego czy też składania środków odwoławczych. Wśród najistotniejszych rozwiązań przyjętych w nowelizacji znalazły się:
STOSOWANIE ŚRODKÓW ODDZIAŁYWANIA WYCHOWAWCZEGO
Uchylono zakaz stosowania środków oddziaływania wychowawczego wobec sprawców wykroczeń o charakterze chuligańskim, gdyż zastosowanie przez policjanta środków oddziaływania wychowawczego wobec sprawcy wykroczenia nie jest w przepisach (art. 41 k.w.) uzależnione od spełnienia określonych przesłanek. Jest to suwerenna decyzja funkcjonariusza, który powinien ocenić, czy w konkretnej sytuacji ich zastosowanie jest wystarczające, by sprawca zaczął postępować zgodnie z porządkiem prawnym, czy też należy nałożyć grzywnę w drodze mandatu karnego albo skierować wniosek o ukaranie do sądu. Nie zrezygnowano jednakże z regulacji zakazujących stosowania środków oddziaływania wychowawczego w przypadku wykroczeń, za które orzeka się środek karny. Zapis ten jest bardzo istotny, zwłaszcza w przypadku regulacji zawartych np. w art. 87 k.w., który stanowi, że orzeka się zakaz prowadzenia pojazdów wobec osoby, która, znajdując się w stanie po użyciu alkoholu lub podobnie działającego środka, prowadzi pojazd mechaniczny w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym, a także, znajdując się w takim stanie, prowadzi pojazd inny niż mechaniczny na drodze publicznej, w strefie zamieszkania lub w strefie ruchu. Brak w zarządzeniu przepisu, który zakazuje w takiej sytuacji zastosowania wobec sprawcy wykroczenia środków oddziaływania wychowawczego, hipotetycznie mógłby prowadzić do kontrowersyjnej sytuacji, gdzie sprawca takiego wykroczenia zostałby pouczony, ale już nie można byłoby go ukarać mandatem karnym (gdyż zabrania tego art. 96 par. 2 k.p.w.). Najsłuszniejszym rozwiązaniem w takich przypadkach wydaje się skierowanie do sądu pwniosku o ukaranie.
ROZSTRZYGANIE SPORÓW KOMPETENCYJNYCH
Na wniosek przedstawicieli komend wojewódzkich (stołecznej) Policji doprecyzowano zapisy w zakresie rozstrzygania sporów kompetencyjnych między jednostkami organizacyjnymi Policji przez nałożenie obowiązku przekazywania materiałów z przeprowadzonych czynności komórce właściwej do spraw prewencji Komendy Głównej Policji, za pośrednictwem właściwej komendy wojewódzkiej (stołecznej) Policji. Dano również możliwość dokonania w KWP/KSP analizy tych materiałów i podjęcia decyzji dotyczących dalszego biegu czynności, tj. rozstrzygnięcia sporu, jeżeli doszło do niego między podległymi jednostkami Policji, zwrócenia materiałów z czynności wyjaśniających do uzupełnienia jednostce Policji, która je przekazała, ewentualnie – w sytuacji stwierdzenia oczywistej niezasadności wszczynania sporu – polecenia dalszego prowadzenia czynności jednostce Policji, która przekazała materiały. Dopiero w sytuacji, gdy do sporu doszło między jednostkami Policji mającymi siedziby na terenie różnych województw, a nie zachodzi potrzeba uzupełnienia materiałów z czynności, należy przekazać sprawę do rozstrzygnięcia kierownikowi komórki właściwej do spraw prewencji Komendy Głównej Policji. Przyjęte rozwiązanie zwiększy faktyczny nadzór nad prowadzonymi czynnościami wyjaśniającymi w sprawach o wykroczenia w jednostkach organizacyjnych Policji. Na jednostkę, która wszczyna spór, nałożono także obowiązek pisemnego informowania jednostki, z którą spór jest wszczynany, o tym fakcie. Wyeliminuje to przypadki, gdy jednostka, która była stroną sporu, o fakcie jego wszczęcia dowiadywała się dopiero po jego rozstrzygnięciu. Podobnie sytuacja wyglądała w przypadku KWP/KSP, które o fakcie wszczynania sporu przez podległe jednostki dowiadywały się dopiero z jego rozstrzygnięcia.
PROWADZENIE RSoW ZA POMOCĄ SYSTEMU INFORMATYCZNEGO
W dotychczas obowiązującym zarządzeniu nie wskazywano wprost na konieczność stworzenia odpowiednich warunków technicznych i organizacyjnych gwarantujących zapewnienie wymaganego przepisami stopnia bezpieczeństwa i ochrony danych osobowych w przypadku prowadzenia Rejestru Spraw o Wykroczenia za pomocą systemu informatycznego. Mając to na uwadze, wprowadzono obowiązek stosowania właściwych dla tego rodzaju systemów środków technicznych i organizacyjnych, zapewniających ochronę przetwarzanych danych osobowych, które w szczególności zabezpieczą dane przed ich udostępnieniem osobom nieupoważnionym, zabraniem przez osobę nieuprawnioną, przetwarzaniem z naruszeniem ustawy z 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (Dz.U. z 2002 r. nr 101, poz. 926 z późn. zm.) oraz zmianą, uszkodzeniem lub zniszczeniem. Dookreślono także, że rejestry takie prowadzi się za pomocą systemu informatycznego w sposób określony w rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 29 kwietnia 2004 r. w sprawie dokumentacji przetwarzania danych osobowych oraz warunków technicznych i organizacyjnych, jakim powinny odpowiadać urządzenia i systemy informatyczne służące do przetwarzania danych osobowych (Dz.U. nr 100, poz. 1024).
Ponadto przepisy Zarządzenia nr 323/08 KGP nakładały na jednostki Policji prowadzące RSoW za pomocą systemu informatycznego obowiązek sporządzania pełnego wydruku zawartości elektronicznego nośnika informacji corocznie według stanu na koniec roku.
Z uwagi na fakt generowania tym sposobem ekonomicznie nieuzasadnionych kosztów, zrezygnowano z obowiązku sporządzania takich wydruków.
USTALENIE MIEJSCA POBYTU OSOBY PODEJRZANEJ O POPEŁNIENIE WYKROCZENIA
Przepisy dotyczące ustalenia miejsca pobytu osoby podejrzanej o popełnienie wykroczenia dostosowano do regulacji przyjętych w tym zakresie w Zarządzeniu nr Pf/670/11 Komendanta Głównego Policji z 7 czerwca 2011 r. w sprawie prowadzenia przez Policję poszukiwań osób ukrywających się przed organami ścigania lub wymiaru sprawiedliwości.
Kluczowe dla przyjętych rozwiązań jest założenie, że to w gestii jednostki prowadzącej czynności wyjaśniające w sprawie o wykroczenie jest podejmowanie wszelkich niezbędnych działań zmierzających do ustalenia miejsca pobytu osoby podejrzanej o popełnienie wykroczenia, jeżeli miejsce to nie jest znane, gdyż to właśnie ta jednostka powinna być zainteresowana jak najszybszym zakończeniem sprawy.
Tym samym oczywiste wydaje się, że przed zwróceniem się z prośbą o wykonanie czynności zleconych do innej jednostki organizacyjnej Policji, polegających np. na dokonaniu sprawdzeń miejsc ustalonych jako prawdopodobne miejsca pobytu osoby, wobec której są one podejmowane, czy też sprawdzeń w różnego rodzaju instytucjach, należy najpierw dokonać sprawdzeń w policyjnych i pozapolicyjnych zbiorach danych osobowych. Nie wyklucza to ponownego dokonania takich sprawdzeń w jednostce organizacyjnej Policji, której zlecono wykonanie wymienionych czynności, gdyż pewne zawarte tam dane mogły w tym czasie ulec zmianie, np. osoba mogła zostać osadzona w zakładzie karnym. Czynności takie należy wykonać w ramach tzw. pomocy prawnej niezwłocznie, po czym odesłać materiały wraz z informacją z dokonanych ustaleń do jednostki organizacyjnej Policji, która zleciła ich przeprowadzenie.
Istotne jest, że jednostka prowadząca czynności wyjaśniające w danej sprawie nie może cedować ustalania miejsca pobytu osoby podejrzanej o popełnienie wykroczenia na inną jednostkę organizacyjną Policji, obarczając ją prowadzeniem takich ustaleń aż do przedawnienia karalności czynu. Przyjęcie takiego rozwiązania byłoby nieracjonalne, zwłaszcza w sytuacji braku podstaw prawnych do rejestracji tych czynności w KSIP. Niemniej jednak wydaje się, że wskazywanie terminu przedawnienia karalności czynu jest niezbędne do określenia prawomocności działań Policji w danej sprawie – nie dokonuje się bowiem wszelkiego rodzaju sprawdzeń wobec osoby, gdy karalność zarzucanego jej czynu uległa przedawnieniu.
WYŁĄCZENIE OSKARŻYCIELA PUBLICZNEGO
W Zarządzeniu nr 131/12 KGP przeredagowano zapisy dotyczące wyłączenia w ten sposób, że co do zasady odnoszą się one do oskarżyciela publicznego, co jest zgodne z regulacjami zawartymi w art. 19 par. 1 k.p.w. Jednakże, mając na uwadze fakt, że w niektórych przypadkach (np. gdy policjant prowadzący czynności wyjaśniające jest dobrym znajomym sprawcy lub pokrzywdzonego), mogą pojawić się zarzuty o stronniczość, ograniczenia te mają również zastosowanie do policjanta prowadzącego czynności wyjaśniające. Ponadto, na wzór rozwiązań przyjętych w procedurze karnej, dopuszczono wyjątkowo możliwość przeprowadzenia czynności niecierpiących zwłoki lub takich, których potem nie będzie można powtórzyć, przez policjanta prowadzącego czynności wyjaśniające, do którego zastosowanie mogą mieć przesłanki skutkujące jego wyłączeniem.
oprac. kom. AGNIESZKA ROMAŃSKA, ekspert Wydziału ds. Zabezpieczenia Prewencyjnego Biura Prewencji KGP,
podinsp. DARIUSZ PRZĄDKA, zastępca naczelnika Wydziału ds. Zabezpieczenia Prewencyjnego Biura Prewencji KGP