Podstawową przyczyną uchwalenia nowej ustawy była konieczność dostosowania systemu ochrony informacji niejawnych w Polsce – w wielu aspektach przestarzałego i niefunkcjonalnego – do standardów obecnie przyjętych przez NATO i Unię Europejską, związana także ze zbliżającym się polskim przewodnictwem w Radzie Unii Europejskiej.
Należy przy tym zauważyć, że w przeszło 10-letnim okresie obowiązywania dotychczasowej ustawy o ochronie informacji niejawnych dokonał się ogromny postęp technologiczny, zwłaszcza w zakresie środków łączności oraz systemów teleinformatycznych, co sprawia, że obecnie obowiązujące rozwiązania ustawowe nie przystają do aktualnego poziomu technologicznego. Istotą zmiany jest – jak wynika z uzasadnienia projektu rządowego ustawy – stworzenie możliwości znacznie bardziej elastycznego traktowania zasad ochrony informacji o niskich klauzulach tajności, co w strukturach unijnych umożliwi szybkie, bieżące wykorzystywanie tych informacji w pracy grup roboczych oraz ich sprawne przetwarzanie w systemach teleinformatycznych.
ISTOTNE ZMIANY
wprowadzone ustawą polegają zwłaszcza na: 1) uchyleniu podziału informacji niejawnych na tajemnicę państwową i służbową, a poprzestaniu na dotychczasowym podziale według klauzul „ściśle tajne”, „tajne”, „poufne” i „zastrzeżone”; 2) odejściu od rozbudowanych, formalnych wykazów informacji „ściśle tajnych” i „tajnych” (stanowiących załącznik do dotychczasowej ustawy) na rzecz zobowiązania wytwórców informacji do kierowania się nowymi, określonymi w ustawie, definicjami poszczególnych klauzul, których istotą są rozmiary szkody, jaką dla Rzeczypospolitej Polskiej może przynieść nieuprawnione ujawnienie informacji; 3) rezygnacji z traktowania informacji o prawnie chronionych interesach obywateli i jednostek organizacyjnych jako informacji niejawnych (dotychczas ochrona tych informacji mieściła się w klauzulach „poufne” i „zastrzeżone”), jako że informacje te chronione są tajemnicami innego rodzaju, unormowanymi w innych ustawach (np. w ustawie o ochronie danych osobowych, w ustawie o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji); 4) nakazie stosowania zarządzania ryzykiem bezpieczeństwa informacji, w tym szacowania tego ryzyka, przy określaniu szczegółowych wymogów bezpieczeństwa fizycznego i teleinformatycznego informacji niejawnych.
Inne ważne zmiany, to: rezygnacja ze ścisłej kontroli dokumentów o niższych klauzulach, a zwłaszcza o klauzuli „zastrzeżone”, a także ze zbędnych środków ochrony fizycznej tych informacji (np. wymóg przetwarzania informacji niejawnych w kancelariach tajnych ograniczony został do informacji „ściśle tajnych” i „tajnych”; informacje oznaczone pozostałymi klauzulami będą mogły być przetwarzane w kancelariach tajnych za zgodą kierownika jednostki organizacyjnej) oraz odejście od określonych z góry w ustawie okresów obowiązywania klauzul na rzecz możliwości zniesienia lub zmiany klauzuli (przez wytwórcę, jego przełożonego, a w przypadku informacji „ściśle tajnych” za zgodą kierownika jednostki organizacyjnej), kiedy ustaną ustawowe przesłanki ochrony.
W POLICJI
szczególnie istotne dla praktyki ochrony informacji niejawnych są następujące zmiany: 1) wieczyście niejawne będą informacje o funkcjonariuszach i pracownikach wszystkich, w tym Policji, organów uprawnionych do czynności operacyjno‑rozpoznawczych (dotychczas tylko tzw. służb specjalnych) oraz osobach udzielających im w tym zakresie pomocy, z wyjątkiem danych zawartych w dokumentach podlegających przekazaniu do Instytutu Pamięci Narodowej; 2) naprzeciw potrzebom Centralnego Biura Śledczego KGP i Biura Spraw Wewnętrznych KGP w zakresie odrębnego usytuowania kancelarii tajnych wychodzi przepis o możliwości przetwarzania informacji niejawnych przez inne niż kancelaria tajna komórki organizacyjne; 3) Policja zwolniona została z pokrywania kosztów szkoleń prowadzonych przez Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego dla kierowników jednostek organizacyjnych oraz pełnomocników ochrony i ich zastępców.
Ważne dla Policji są też nowe regulacje dotyczące postępowań sprawdzających (dotyczą one także innych służb uprawnionych do prowadzenia samodzielnych postępowań sprawdzających i kontrolnych: Agencji Wywiadu, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Biura Ochrony Rządu, Służby Więziennej, Straży Granicznej i Żandarmerii Wojskowej). Po pierwsze, wprowadzono tylko dwa rodzaje postępowań sprawdzających: zwykłe – do klauzuli „poufne” i poszerzone – do klauzul „tajne” i „ściśle tajne”, znosząc postępowanie sprawdzające do klauzuli „zastrzeżone”. Po drugie, Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego będzie prowadzić poszerzone postępowania sprawdzające wobec kierowników jednostek organizacyjnych Policji oraz pełnomocników ochrony i ich zastępców. Po trzecie, tak jak dotychczas Policja będzie prowadzić samodzielnie wszystkie postępowania sprawdzające wobec funkcjonariuszy i pracowników oraz osób ubiegających się o przyjęcie do służby lub pracy w Policji; korzystną nowością jest przepis stanowiący, że Policji w zakresie postępowań sprawdzających i kontrolnych przysługują uprawnienia ABW, co oznacza zniesienie pośrednictwa ABW w uzyskiwaniu przez Policję szczególnych informacji o osobie sprawdzanej. Po czwarte, wprowadzono uprawnienie Policji do korzystania w postępowaniu sprawdzającym z niezbędnej pomocy innych instytucji, służb i organów, które to uprawnienie przysługiwało dotychczas wyłącznie służbom ochrony państwa. Po piąte, niekorzystny dla policjantów i pracowników Policji jest przepis o ważności poświadczeń bezpieczeństwa wydanych przez Policję tylko na czas służby lub pracy w Policji. Po szóste, odwołania od wydanych przez pełnomocników ochrony w Policji decyzji o odmowie wydania i cofnięciu poświadczeń bezpieczeństwa będą rozpatrywane przez prezesa Rady Ministrów, a nie – jak dotychczas – przez komendanta głównego Policji.
Rozległy zakres zmian w systemie ochrony informacji niejawnych wymaga szeroko zakrojonych działań zmierzających do popularyzacji przepisów nowej ustawy i skutecznego wdrożenia jej do praktyki jednostek organizacyjnych Policji. W tym celu, obok przedsięwzięć informacyjnych w Komendzie Głównej Policji, Biuro Ochrony Informacji Niejawnych KGP przeprowadziło
SZKOLENIE PEŁNOMOCNIKÓW OCHRONY
i ich zastępców z komend wojewódzkich Policji, Komendy Stołecznej Policji, WSPol. w Szczytnie oraz szkół policyjnych. Informację o najważniejszych nowych regulacjach przekazano także do publikacji w Biuletynie Prawnym KGP. Ponadto, wychodząc naprzeciw oczekiwaniom poszczególnych biur KGP, pełnomocnik komendanta głównego Policji ds. ochrony informacji niejawnych wdrożył cykl szkoleń kaskadowych z zakresu stosowania nowej ustawy, adresowanych do pracowników i funkcjonariuszy KGP. Po kilku miesiącach obowiązywania nowej ustawy, z pewnym bagażem doświadczeń w tym zakresie, BOIN KGP podejmie starania o zorganizowanie seminarium pełnomocników ochrony i ich zastępców z komend wojewódzkich Policji, KSP, WSPol. oraz szkół policyjnych poświęconego praktycznym aspektom stosowania ustawy i nowych przepisów wykonawczych. Sprawne i rzetelne przyswojenie sobie nowych zasad ochrony informacji niejawnych zależy od pracy i zaangażowania całego pionu ochrony oraz szczególnego zainteresowania kierowników jednostek organizacyjnych Policji.
oprac. mł. insp. Krzysztof Krawczyk, dyrektor BOIN KGP, pełnomocnik komendanta głównego Policji ds. OIN
oraz Maciej Sławiński, radca prawny w BOIN KGP
Wzmocnienie służb operacyjnych Policji
Porozumienie finansowe dla projektu Komendy Głównej Policji pn. Wzmocnienie służb operacyjnych Policji odpowiedzialnych za zwalczanie przestępczości zorganizowanej i korupcji zostało podpisane między ministrem spraw wewnętrznych i administracji a komendantem głównym Policji na początku 2010 roku. Projekt realizowany jest ze środków Norweskiego Mechanizmu Finansowego (NMF) w ramach priorytetu Wdrażanie przepisów Schengen, Wspieranie Narodowych Planów Działania Schengen, jak również sądownictwa. Łączna wartość projektu to 3 974 046 euro, w tym dofinansowanie z Norweskiego Mechanizmu Finansowego – 3 377 939 euro, współfinansowanie – 596 107 euro.
Przedmiotem projektu jest:
– zakup pojazdów obserwacyjnych,
– zakup sprzętu do radionamierzania,
– przeszkolenie jednostek obserwacyjnych,
– przeprowadzenie transgranicznych ćwiczeń w obserwacji na terenie Litwy, Polski i Niemiec.
Realizacja projektu to element szerszej strategii, której celem jest wyrównanie poziomu wyposażenia technicznego polskiej Policji w stosunku do służb policyjnych Unii Europejskiej, unifikacja wyposażenia oraz uzyskanie możliwości sprawnego prowadzenia wspólnych zadań. Projekt przyczynia się do poprawy efektywności działania i skuteczniejszego zabezpieczania zewnętrznych granic Unii Europejskiej, zwalczania terroryzmu, przestępczości zorganizowanej, przestępczości transgranicznej oraz korupcji.
Z uwagi na doświadczenia strony norweskiej w zakresie wykonywania regulacji układu z Schengen oraz konwencji wykonawczej Schengen przedsięwzięcie to zostało przygotowane we współpracy z policyjnymi ekspertami z Norwegii. Obecnie projekt realizowany jest w partnerstwie z Krajowym Dyrektoriatem Policji Królestwa Norwegii. W ramach tego partnerstwa odbyły się dwa spotkania Policji polskiej z policją norweską:
– ‑podczas wizyty delegacji policji norweskiej w Polsce strona polska przedstawiła koncepcje rozwiązań i zaawansowanych technologii stosowanych przez pion kryminalny polskiej Policji. W trakcie spotkania dyskutowano również na temat różnic i podobieństw w rozwiązaniach stosowanych przez policje obu krajów;
– ‑podczas wizyty delegacji Policji polskiej w Norwegii strona norweska przedstawiła strukturę organizacyjną oraz metody działania pionu kryminalnego policji norweskiej. Omówione zostały także podstawy prawne zwalczania przestępczości zorganizowanej oraz statystyki rodzajów przestępczości i skuteczności jej zwalczania.
Realizacja projektu przy wykorzystaniu doświadczeń policji norweskiej wpłynie na efektywne wykorzystanie środków Norweskiego Mechanizmu Finansowego, przeznaczonych na wsparcie wdrażania dorobku prawnego Schengen.
oprac. w Wydziale Funduszy Pomocowych BF KGP