Europejska Rada Resuscytacji (ERC) w wytycznych 2021 podkreśla, że o przeżyciu poszkodowanego decydują pierwsze minuty oraz szybka reakcja osób obecnych na miejscu zdarzenia. W polskich realiach funkcjonariusze Policji bardzo często docierają do poszkodowanego jako pierwsi, dlatego stają się kluczowym ogniwem łańcucha przeżycia.

Najczęstszymi przyczynami urazów klatki piersiowej są wypadki komunikacyjne, upadki z wysokości, pobicia, ataki z użyciem niebezpiecznych narzędzi oraz rany postrzałowe. Z policyjnej perspektywy szczególnie istotne są zdarzenia kryminalne – bójki i zamachy z użyciem broni palnej lub noża. W praktyce interwencyjnej funkcjonariusze spotykają się również z obrażeniami mieszanymi, które łą-czą cechy urazów tępych i penetrujących. Znajomość mechanizmów urazowych i typowych objawów klinicznych jest podstawą do podjęcia prawidłowych działań.

Mechanizmy urazu

Urazy tępe – typowe dla wypadków drogowych, upadków z wysokości, pobić. Mogą powodować złamania żeber, mostka, stłuczenie płuca i urazy serca. Skutkiem bywa odma prężna lub krwiak opłucnej.

Urazy penetrujące – powstają wskutek działania ostrych narzędzi. Najczęściej prowadzą do powstania odmy otwartej oraz masywnych krwotoków wewnętrznych.

Urazy postrzałowe – charakteryzują się działaniem ogromnej energii kinetycznej, która powoduje rozległe uszkodzenia tkanek i narządów wewnętrznych. Mogą obejmować zarówno klatkę piersiową, jak i jamę brzuszną.

Urazy mieszane – połączenie mechanizmów, np. w wypadkach drogowych, w których występują zarówno obrażenia tępe, jak i penetrujące.

Obrażenia krytyczne

Urazy klatki piersiowej należą do stanów, które w bardzo krótkim czasie mogą prowadzić do ciężkiej niewydolności oddechowej i krążeniowej. Policjant, jako pierwszy ratownik, często docierający do poszkodowanego przed zespołem ratownictwa medycznego, powinien potrafić rozpoznać objawy wskazujące na tzw. obrażenia krytyczne – czyli takie, które bezpośrednio zagrażają życiu i wymagają natychmiastowej reakcji. Znajomość mechanizmów fizjopatologicznych zachodzących w organizmie oraz umiejętność szybkiej oceny klinicznej stanowią fundament skutecznego działania w warunkach przedszpitalnych.

Zgodnie z zasadami ITLS (International Trauma Life Support) oraz wytycznymi Europejskiej Rady Resuscytacji 2021 każda osoba udzielająca pierwszej pomocy w przypadku urazów klatki piersiowej powinna w pierwszej kolejności ocenić: drożność dróg oddechowych, mechanizm oddychania, symetrię ruchów klatki piersiowej, a także obecność ran penetrujących i objawów odmy. W praktyce policyjnej oznacza to konieczność szybkiego połączenia obserwacji klinicznej z działaniem – od rozpoznania do natychmiastowego zabezpieczenia obrażeń oraz zapewnienia poszkodowanemu drożności dróg oddechowych i skutecznej wentylacji.

Do najczęściej występujących obrażeń krytycznych klatki piersiowej należą:

Odma prężna – nagromadzenie powietrza w jamie opłucnej prowadzące do zapadnięcia płuca, przemieszczenia śródpiersia i ucisku na duże naczynia żylne. Objawy: nasilona duszność, sinica, tachykardia, spadek ciśnienia tętniczego, przemieszczenie tchawicy na stronę przeciwną.

Odma otwarta – rana ssąca klatki piersiowej z charakterystycznym świstem i bulgotaniem. Nieleczona szybko prowadzi do niewydolności oddechowej i zapaści krążeniowo-oddechowej.

Krwiak opłucnej – gromadzenie się krwi w jamie opłucnej powoduje ucisk płuca i ograniczenie wy-miany gazowej. Objawy: duszność, tachykardia, bladość, zimny pot, osłabienie lub brak szmerów oddechowych po stronie urazu.

Klatka piersiowa wiotka – złamania żeber w dwóch miejscach prowadzą do powstania ruchomego fragmentu ściany klatki piersiowej, powodując paradoksalne ruchy oddechowe i rozwój niewydolności oddechowej.

Postępowanie

Działania ratownicze prowadzone przez policjanta odbywają się zwykle w warunkach zagrożenia. Funkcjonariusz musi łączyć obowiązki ratownika i interweniującego policjanta. Wymaga to:

• stosowania środków ochrony indywidualnej (kamizelki kuloodpornej, rękawiczek, hełmu);

• izolacji napastnika i zabezpieczenia miejsca zdarzenia;

• podziału zadań w patrolu – jeden policjant udziela pomocy, drugi zabezpiecza teren;

• skrócenia czasu działań na miejscu w przypadku obrażeń krytycznych.

Urazy klatki piersiowej stanowią jedno z największych wyzwań dla policjanta jako pierwszego ratownika. Wymagają natychmiastowego rozpoznania i podjęcia działań, które niejednokrotnie przesądzają o przeżyciu. Wytyczne ERC 2021 oraz ITLS jednoznacznie podkreślają, że szybka reakcja świadków i pierwszych ratowników jest kluczowa. Policjant musi umiejętnie łączyć procedury medyczne z aspektami taktycznymi, zapewniając bezpieczeństwo sobie i innym.

Doświadczenie pokazuje, że właściwe przygotowanie szkoleniowe funkcjonariuszy znacząco zwiększa ich skuteczność w realnych działaniach. Regularne ćwiczenia, symulacje urazów i ciągłe podno-szenie kwalifikacji powinny stanowić integralny element procesu szkolenia policjantów. Tylko w ten sposób można zapewnić, że będą oni w stanie skutecznie pełnić funkcję pierwszych ratowników w sytuacjach nagłych.

podkom. Przemysław Chełmiński

Wydział Doskonalenia Zawodowego KWP w Szczecinie

Zgodnie z założonymi procedurami policjant jako pierwszy ratownik powinien realizować następujące kroki:

1. Ocena bezpieczeństwa – zabezpieczenie miejsca zdarzenia, neutralizacja zagrożenia, izolacja napastnika.

2. Ocena stanu poszkodowanego – sprawdzenie przytomności, drożności dróg oddechowych, oddechu i tętna.

3. W przypadku NZK – niezwłoczne rozpoczęcie resuscytacji krążeniowo-oddechowej i użycie AED.

4. Tamowanie masywnych krwotoków – opaski uciskowe, opatrunki hemostatyczne, ucisk bezpośredni.

5. Zabezpieczenie ran klatki piersiowej – zastosowanie opatrunku okluzyjnego lub improwizowanego (np. folia przyklejona taśmą w trzech miejscach, aby działała jak zastawka jednokierunkowa).

6. Ułożenie poszkodowanego – pozycja półsiedząca w przypadku zachowanej świadomości, pozycja bezpieczna przy utracie przytomności z zachowanym oddechem.

7. Monitorowanie – kontrola parametrów życiowych i stanu świadomości do czasu przekazania ZRM.

8. Wezwanie pomocy – szybkie przekazanie dyspozytorowi informacji o mechanizmie urazu, stanie poszkodowanego i zastosowanych procedurach.

zdj. autor, Izabela Pajdała

Bibliografia

1. European Resuscitation Council Guidelines 2021, European Resuscitation Council (ERC), 2021.

2. International Trauma Life Support for Emergency Care Providers, red. J.E. Campbell, 9th Edition, Pearson Education, 2020.