W odpowiedzi na te zagrożenia powstał międzynarodowy projekt HECTOR, w który jest zaangażowana polska Policja. Ma on na celu wzmocnienie ochrony infrastruktury turystycznej w Europie i zwiększenie poziomu gotowości na incydenty krytyczne. W październiku br. w centrum Warszawy odbyły się ćwiczenia przygotowujące na takie zdarzenia.
Projekt HECTOR (enHancing protECTion Of touristic sites in euRope) to dwuletni projekt finansowany ze środków Unii Europejskiej z Funduszu Bezpieczeństwa Wewnętrznego, skupiający w sumie 19 partnerów, w tym m.in. służby publiczne, partnerów prywatnych oraz samorządy z pięciu państw europejskich: Bułgarii, Cypru, Francji, Grecji i Polski. Jego nadrzędnym celem są opracowanie i wdrożenie skutecznych narzędzi, które pomogą w zapobieganiu atakom terrorystycznym w przestrzeniach szczególnie na to narażonych – takich jak zabytki, miejsca związane z kulturą, atrakcje turystyczne czy też popularne punkty spotkań w miastach, a także w reagowaniu na te ataki. Realizacja projektu koordynowanego przez grecką policję (Hellenic Police) rozpoczęła się 1 grudnia 2023 r. i została przedłużona do 31 maja 2026 r. Jest inicjatywą finansowaną ze środków UE – w szczególności z instrumentu wewnętrznej polityki bezpieczeństwa (Internal Security Fund – ISF). W Polsce prowadzącym projekt jest Biuro Komunikacji Społecznej KGP we współpracy z CPKP „BOA”, Biurem Finansów KGP i GSP KGP. Całkowity budżet wyniósł około 2 089 200 EUR, w tym w 90 proc. pochodzi z Unii Europejskiej. Komenda Główna Policji przeznaczyła na niego 159 896,52 EUR.
Scenariusz ćwiczeń został stworzony w taki sposób, aby jak najwierniej odzwierciedlać rzeczywiste warunki działań bojowych w przestrzeni miejskiej. Uczestnicy mierzyli się z sytuacją potencjalnego ataku o charakterze CBRNE, w której były konieczne zabezpieczenie miejsca zdarzenia, prowadzenie negocjacji z terrorystami oraz ewakuacja zakładników i osób zagrożonych.
Cele projektu
Europa jest obecnie jednym z najchętniej odwiedzanych kierunków turystycznych na świecie. Każdego roku zwiedza ją ponad 700 milionów turystów, potencjalnie narażonych na rozmaite zagrożenia, w tym także te o charakterze terrorystycznym. W związku z tym projekt HECTOR stawia przed sobą następujące główne cele:
1. Holistyczne podejście do ochrony infrastruktury turystycznej – czyli nie tylko zabezpieczenie fizyczne obiektów, lecz także procesy zarządzania, procedury, analiza ryzyka, badanie incydentów.
2. Wzmocnienie współpracy między sektorem publicznym i prywatnym, w tym operatorami turystycznymi, samorządami, służbami bezpieczeństwa – zapewnienie interoperacyjności i współdziałania.
3. Tworzenie narzędzi i strategii bezpieczeństwa – m.in. modelu bezpieczeństwa dla obiektów turystycznych (Security Model Plan for Tourism Industry), wytycznych, dobrej praktyki, procedur.
4. Analizę, szkolenie i budowanie gotowości operacyjnej – przez ocenę zagrożeń, ćwiczenia, szkolenia, obserwatorium incydentów.
5. Podniesienie świadomości i edukację – zarówno wśród służb, jak i sektora prywatnego oraz ogółu społeczeństwa (turystów, mieszkańców) na temat zagrożeń, sposobów reagowania, procedur.
W polskim kontekście projekt wyraźnie odnosi się do priorytetów UE w zakresie ochrony przestrzeni publicznych oraz turystyki, jako części bezpieczeństwa wewnętrznego.
Podczas ćwiczeń sprawdzono cały łańcuch reagowania – od przyjęcia zgłoszenia, powiadamianie kolejnych służb i skoordynowanie działań, aż do ochrony osób i minimalizacji ryzyka dla ludności oraz ratowników.
Zakres działań
Projekt HECTOR można podzielić na kilka głównych bloków działania: planowanie bezpieczeństwa, ochronę fizyczną i rozwiązania technologiczne, świadomość i edukację oraz interoperacyjność i współpracę. W ich ramach powstała tzw. grupa ds. oceny ryzyka (SRAG – Security Risk Assessment Group), która identyfikuje wyzwania i słabe punkty w konkretnych obiektach, czy aplikacja mobilna „safEU”, która ma umożliwić szybki kontakt turysty z odpowiednimi służbami, funkcję alarmu SOS, geolokalizację oraz informacje o danym kraju i procedurach. Projekt przewiduje także ustanowienie obserwatorium incydentów krytycznych (CIO – Critical Incidents Observatory), sieci operatorów przestrzeni publicznych, ćwiczeń wielonarodowych. Ponadto obejmuje szkolenia dla pracowników obiektów turystycznych i służb zajmujących się bezpieczeństwem, a także ćwiczenia antyterrorystyczne i symulację incydentów transgranicznych pozwalających sprawdzić mechanizmy współpracy i gotowości.
Teraz Polska
Polska staje się coraz chętniej wybieranym kierunkiem dla turystów z całego świata. Nie tylko dla walorów przyrodniczych, klimatycznych czy dziedzictwa kultury, lecz także dlatego, że jest postrzegana jako kraj bezpieczny, w którym o każdej porze dnia i nocy można wyjść na ulicę, a w środkach transportu publicznego jest spokój. My jeszcze tego nie doceniamy, ale inni już nam tego zazdroszczą. Dla Polski udział w projekcie HECTOR jest niezwykle istotny. Przyczynia się do budowania wizerunku Polski jako kraju bezpiecznego dla turystów – co ma znaczenie ekonomiczne dla branży turystycznej. Współpraca w ramach projektu pozwala na podniesienie standardów bezpieczeństwa i wymianę wiedzy z krajami UE. Włączenie Komendy Głównej Policji do projektu umożliwia dostęp do nowoczesnych narzędzi, metodologii analizy ryzyka, interoperacyjnych systemów oraz doświadczeń międzynarodowych. Dofinansowanie UE pozwala ograniczyć koszty krajowe, a jednocześnie wzmacniać kompetencje i infrastrukturę w obszarze bezpieczeństwa turystyki.
– Projekt HECTOR to wyjątkowe przedsięwzięcie w skali całej Europy – mówi dyrektor Biura Komunikacji Społecznej KGP insp. Katarzyna Nowak. – Pokazuje nie tylko, jak działać w przypadku zagrożenia terrorystycznego, lecz także, jak ważne są edukacja społeczeństwa i komunikacja o zagrożeniach, które choć wydają się odległe, mogą dotyczyć każdego. Ochrona miejsc turystycznych to wspólna odpowiedzialność nie tylko służb, lecz także sektora prywatnego i społeczeństwa, bo nawet najlepiej wyszkolone służby potrzebują partnerstwa z obywatelami i zarządcami obiektów o charakterze turystycznym, ich czujności, odpowiedzialności i wiedzy, jak zachować się w sytuacjach krytycznych. Dlatego tak ważne jest organizowanie tego rodzaju ćwiczeń kontrterrorystycznych i prowadzenie działań edukacyjnych, które pozwalają lepiej rozumieć ryzyko i skutecznie na nie reagować.
Udział w ćwiczeniach i szkoleniach oznacza możliwość testowania procedur w warunkach międzynarodowych i podnoszenia poziomu gotowości służb.
Ćwiczenia w drapaczu chmur
Projekt HECTOR obejmował konkretne działania. 23–25 kwietnia 2024 r. w Salonikach (Grecja) zorganizowano warsztaty dotyczące analizy ryzyka i tworzenia modelu bezpieczeństwa w krajobrazie turystycznym. Od 31 października do 1 listopada 2024 r. w Limassol (Cypr) odbyły się warsztaty dotyczące zakładania „Centrum Zaangażowania Społeczności” w celu zwiększenia bezpieczeństwa w przestrzeni publicznej i turystycznej.
W nocy z 11 na 12 października br. warszawski drapacz chmur Varso Tower stał się areną ćwiczeń kontrterrorystycznych przeprowadzonych w ramach międzynarodowego projektu HECTOR. Uczestniczyli w nich funkcjonariusze CPKP „BOA”, Samodzielnych Pododdziałów Kontrterrorystycznych Policji z: Białegostoku, Krakowa, Olsztyna, Radomia i Rzeszowa oraz Zarządu Lotnictwa Policji GSP KGP. Zespoły bojowe współpracowały ze strażakami z Państwowej Straży Pożarnej, którzy odpowiadali za procedury dekontaminacji, oraz z zespołami bojowymi, które znajdowały się w gotowości na terenie nieczynnego stadionu lekkoatletycznego klubu Skra Warszawa.
Celem ćwiczenia było przetestowanie skutecznych metod ochrony obiektów turystycznych przed zagrożeniami terrorystycznymi, w tym o charakterze CBRNE – chemicznym, biologicznym, radiologicznym, nuklearnym i wybuchowym. Warszawska edycja projektu miała szczególny wymiar. Po raz pierwszy w Polsce, kontrterroryści mieli okazję przećwiczyć procedury w tak wysokim budynku – najwyższym w Europie – Varso Tower. Wszystko zostało zaplanowane i przeprowadzone z najwyższą starannością. Szczególną uwagę poświęcono organizacji, koordynacji i przepływowi informacji między uczestnikami ćwiczeń. Wspólnym priorytetem dla wszystkich było zapewnienie bezpieczeństwa użytkownikom budynku, w którym na co dzień przebywają tysiące osób – zarówno pracowników, jak i turystów.
Policyjni negocjatorzy odpowiadali za utrzymanie kontaktu z napastnikami, ocenę ich zamiarów i próbę doprowadzenia do rozwiązania sytuacji bez użycia siły. Każde ich słowo miało znaczenie. To właśnie negocjacje często decydują o tempie i kierunku dalszych działań operacyjnych. Podczas ćwiczeń ważną rolę odgrywał sztab operacji, w skład którego wchodzili policjanci z Głównego Sztabu Policji KGP, CPKP „BOA” oraz Komendy Stołecznej Policji. W czasie rzeczywistym analizowali oni napływające informacje, oceniali ryzyko i decydowali o dalszej taktyce.
Nowoczesna technika
Zanim policyjni kontrterroryści wkroczyli do środka Varso Tower, przestrzeń wewnątrz budynku została sprawdzona z użyciem drona bojowego (zakupionego w ramach projektu HECTOR), który umożliwia rozpoznanie pomieszczeń bez narażania życia funkcjonariuszy. Na miejscu wykorzystano również robot pirotechniczny oraz dwa pojazdy: TUR – specjalistyczny pojazd opancerzony, który jest używany podczas prowadzenia działań, np. w miejscu zagrożonym wybuchem czy skażeniem, oraz ZEUS-2. Ten ostatni to mobilne laboratorium do przeprowadzenia analizy i likwidacji skażeń na miejscu zdarzenia CBRNE. Pozwala on m.in. na szybką identyfikację zagrożenia oraz przeciwdziałanie jego skutkom, a także stanowi wsparcie w zakresie dekontaminacji osób.
– Ćwiczenia w przestrzeni miejskiej są dla nas szczególnie wymagające ze względu na obecność różnej infrastruktury, dużą liczbę osób postronnych oraz konieczność błyskawicznej koordynacji wielu służb. Projekt HECTOR daje nam możliwość sprawdzenia procedur właśnie w takich warunkach, które najwierniej oddają realia potencjalnych zagrożeń terrorystycznych współczesnego świata. Dzięki temu operatorzy BOA będą mogli doskonalić swoje działania, a jednocześnie uczyć się od partnerów z Cypru, Francji czy Grecji. To niezwykle cenne doświadczenie, które bezpośrednio przełoży się na nasze zdolności do reagowania na zagrożenia zarówno w naszym kraju, jak i w całej Europie – mówi dowódca CPKP „BOA” insp. Łukasz Pikuła.
Wsparcie z powietrza zapewniły z kolei trzy policyjne śmigłowce – dwa S-70i Black Hawk i Bell 407-GXi. Wszystkie maszyny zostały po raz pierwszy w historii ćwiczeń kontrterrorystycznych w Polsce jednocześnie poderwane do lotu, by wspierać działania grup bojowych i prowadzić rozpoznanie z powietrza. Był to jeden z najbardziej wymagających elementów ćwiczeń.
– W połączeniu oba te typy statków powietrznych pozwalają nam reagować w każdych warunkach – mówi naczelnik Zarządu Lotnictwa Policji GSP KGP insp. Robert Sitek i dodaje: – Warto pamiętać o tym, że policyjne lotnictwo odgrywa kluczową rolę w działaniach kontrterrorystycznych – od transportu operatorów, wsparcia z powietrza, aż do pomocy w szybkim reagowaniu w trudnym terenie. Dzięki projektowi HECTOR możemy nie tylko sprawdzić nasze śmigłowce w realistycznych scenariuszach, lecz także wymienić się doświadczeniami z europejskimi partnerami, którzy realizują podobne zadania w swoich krajach.
Podczas ćwiczeń nie zabrakło psów bojowych, które bardzo często uczestniczą w działaniach kontrterrorystycznych. Wszystkie zwierzęta pełniące służbę w jednostkach kontrterrorystycznych są nie tylko doskonale wyszkolone m.in. w obezwładnianiu, przyzwyczajone do pracy w ekstremalnych warunkach, takich jak: hałas, ciasna przestrzeń czy duże wysokości. Zwierzęta te, dzięki wyczulonym zmysłom i szybkości reakcji, są niezastąpionym wsparciem w sytuacjach, w których liczą się czas i precyzja działania.
– Ćwiczenia przeprowadzone w Warszawie pokazują, że bezpieczeństwo Europy buduje się wspólnie przez współpracę i wymianę doświadczeń. Polska Policja jest w tym procesie bardzo aktywnym i cenionym partnerem – podkreśla lider projektu HECTOR z greckiej Policji Apostolos A. Skrekas i dodaje: – Ćwiczenia w Varso Tower są doskonałym przykładem tego, jak europejskie służby mogą się od siebie uczyć i jeszcze skuteczniej reagować na zagrożenia, w tym także o te o charakterze CBRNE.
Ćwiczenia w ramach projektu HECTOR odbyły się także w Grecji i na Cyprze, a w grudniu zostaną przeprowadzone we Francji.
Korzyści dla wszystkich
Projekt HECTOR ma przynieść wymierne rezultaty: podnieść poziom ochrony obiektów turystycznych w Europie (mniej luk w zabezpieczeniach, lepsza gotowość służb); ujednolicić standardy i procedury bezpieczeństwa dla sektora turystycznego (co pozwala operatorom lepiej zarządzać ryzykiem); zwiększyć świadomość wśród turystów, mieszkańców regionów turystycznych i pracowników sektora turystycznego na temat zagrożeń i sposobów reagowania; rozwinąć kompetencje służb i operatorów (szkolenia, wymiana wiedzy, zastosowanie narzędzi innowacyjnych); polepszyć współpracę międzynarodową (wymiana danych, dobrych praktyk, wspólne ćwiczenia między państwami UE), a także wzmocnić wizerunek sektorów turystycznych i regionów jako miejsc bezpiecznych dla odwiedzających, co może się także przekładać na rozwój gospodarczy.
Projekt HECTOR wpisuje się w szersze strategie UE dotyczące bezpieczeństwa wewnętrznego, ochrony przestrzeni publicznych oraz mobilności turystycznej. Europejska Agenda w sprawie Zwalczania Terroryzmu i polityka Unii Bezpieczeństwa zakładają zwiększenie współpracy między państwami członkowskimi, lepszą wymianę danych, zwiększenie interoperacyjności systemów bezpieczeństwa. Projekt HECTOR stanowi przykład praktycznej inicjatywy, która przenosi te założenia na grunt sektora turystycznego.
Turystyka jest jednym z ważniejszych sektorów gospodarki w wielu krajach UE – zarówno pod względem gospodarczym, jak i społecznym. Bezpieczeństwo w tym sektorze ma więc znaczenie nie tylko dla zwiedzających, lecz także dla lokalnych społeczności, pracowników branży i całej infrastruktury. Z tego względu projekt HECTOR ma potencjał, aby stać się wzorcem dla przyszłych działań w obszarze bezpieczeństwa turystycznego.
Wyzwanie i szansa
Dla Polski udział w projekcie to szansa na podniesienie poziomu bezpieczeństwa w sektorze turystycznym, zdobycie nowej wiedzy i technologii oraz wzmocnienie wizerunku kraju jako miejsca bezpiecznego dla turystów. Jednocześnie realizacja projektu niesie ze sobą wyzwania – zarówno organizacyjne, jak i technologiczne – których pokonanie będzie kluczem do sukcesu. W świecie, w którym turystyka i mobilność pozostają ważnymi elementami życia społecznego i gospodarczego, dbanie o bezpieczeństwo w sektorze turystycznym staje się priorytetem. Projekt HECTOR wpisuje się w tę potrzebę, oferując konkretne rozwiązania i współpracę ponad granicami.
oprac. Andrzej Chyliński
zdj. kom. Damian Janus, mł. asp. Kamil Kłeczek, asp. Łukasz Kędziora, asp. Karolina Figiel, Izabela Pajdała
