Wartości – wszystko, co cenne, godne pożądania lub wyboru, co stanowi cel ludzkich dążeń. W sensie etycznym wartość określa się ze względu na dobro człowieka.
Norma moralna – reguła postępowania ukształtowana w świadomości ludzi określonego kręgu społecznego, pokazująca, jak należy właściwie postępować. Normy moralne odnoszące się do postępowania ludzi są określone przez ich powinności wobec innych ludzi i wyrażane w postaci nakazów (bądź sprawiedliwy, dotrzymuj podjętych zobowiązań, szanuj starszych) lub zakazów (nie zabijaj, nie kradnij, nie nadużywaj ludzkiego zaufania).
Ocena moralna – aprobata bądź dezaprobata ludzkiego postępowania, wyrażana w sposób werbalny lub pozawerbalny (np. odwrócenie się plecami).
Sankcja moralna – reakcja (własna lub grupy) na zachowanie się jednostki, konsekwencja oceny moralnej występująca w formie kary (dezaprobata) lub nagrody (aprobata), posiadająca wymiar indywidualny (wyrzuty sumienia, samozadowolenie) bądź społeczny (odrzucenie przez grupę, pochwała społeczna).
Sygnalista – osoba, która ze względu na posiadane informacje dokonuje zgłoszenia zauważonych nieprawidłowości.
Tortury – każde działanie, którym jakiejkolwiek osobie umyślnie zadaje się ostry ból lub cierpienie fizyczne bądź psychiczne w celu uzyskania od niej lub od osoby trzeciej informacji lub wyznania. Odbywa się to w celu ukarania jej za czyn popełniony przez nią lub osobę trzecią, albo o którego dokonanie jest ona podejrzana, a także po to, by zastraszyć lub wywrzeć nacisk na nią lub osobę trzecią albo w jakimkolwiek innym celu wynikającym z wszelkiej formy dyskryminacji, wtedy gdy taki ból lub cierpienie są powodowane przez funkcjonariusza państwowego lub inną osobę występującą w charakterze urzędowym lub z ich polecenia albo za wyraźną lub milczącą zgodą. Określenie to nie obejmuje bólu lub cierpienia wynikających jedynie ze zgodnych z prawem sankcji, nieodłącznie z nimi związanych lub wywołanymi przez nie przypadkowo. Przyjmuje się, że każda tortura i nieludzkie traktowanie są poniżające, ale nie każde poniżające traktowanie lub karanie musi być jednocześnie nieludzkie1.
Nieludzkie lub poniżające traktowanie – to traktowanie osób, które jest sprzeczne z prawami lub godnością człowieka, ale nie prowadzi do poziomu tortur2.
Poniżające traktowanie – czynności powodujące poczucie strachu i upokorzenia, prowadzące do upodlenia; mogą być przyczyną załamania fizycznego i psychicznego3.
Nieludzkie traktowanie – nastąpi, gdy w trakcie legalnych działań prawnych funkcjonariusz wkroczy w sferę integralności fizycznej i psychicznej jednostki. Zwykle dolegliwości te będą wynikiem użycia siły fizycznej, jednak – co warte podkreślenia – współczesne orzecznictwo jest ukierunkowane nie tylko na sam stopień dolegliwości, ale również na kwestię konieczności jej użycia. Element ten będzie miał znaczenie przy tłumieniu zamieszek, podczas których zastosowanie siły niejednokrotnie będzie niezbędne dla zapewnienia bezpieczeństwa i porządku. Zatem wszelkie wtargnięcia w sferę integralności fizycznej, których nie da się uzasadnić okolicznościami, zostanie uznane za nieludzkie traktowanie, bezwzględnie uderzające w godność jednostki. Może się pojawić w kontekście decyzji o ekstradycji czy też deportacji, odnośnie do warunków panujących w więzieniu. Z taką sytuacją będziemy mieli do czynienia przede wszystkim w przypadku ekstensywnego użycia siły w trakcie zatrzymań i przesłuchań przez policję oraz służby specjalne, złego traktowania więźniów lub też nieuzasadnionego stosowania wobec nich środków izolacyjnych czy też traktowania osób w izbach wytrzeźwień. Nie jest tu wymagany element premedytacji, zmuszenia do złożenia zeznań czy też brutalności, wystarczy ów „minimalny poziom dolegliwości”. Jednakże jeśli wystąpi któryś z wyżej wymienionych, można będzie rozważać podwyższenie kwalifikacji naruszenia i uznania jej za tortury4.
oprac. pełnomocnicy ds. ochrony praw człowieka
- Po pierwsze człowiek. Działania antydyskryminacyjne w jednostkach Policji. Praktyczny poradnik, pod red. K. Łaszkiewicza, Warszawa 2013, s. 142.
- Nieludzkie lub poniżające traktowanie
- Tamże.
- Zakaz tortur, nieludzkiego lub poniżającego traktowania