Obowiązujący model rekrutacji i szkolenia brytyjskich funkcjonariuszy w praktyce jest mocno zdecentralizowany. Oznacza to, że szkolenie i wymagania przyjęte dla każdego kandydata, który chce wstąpić w szeregi policji działającej na terenie Szkocji, będą się różnić od obowiązujących w 43 jednostkach policyjnych działających w Anglii i Walii lub policji w Irlandii Północnej.

System rekrutacji i szkolenia dla osób, które pragną wstąpić do policji w Anglii i Walii, jest stosunkowo nowy. Funkcjonuje od 2016 r., kiedy to College of Policing (CoP) opublikował raport na temat nowego systemu rekrutacji do policji oraz systemu szkoleniowego na okres 2016–2019, który obowiązuje do dziś. CoP to jedna z najważniejszych organizacji, która wspólnie z Home Office¹ odpowiada za obecną i przyszłą jakość edukacji oraz służby zarówno policjantów, jak i kandydatów do służby.

REKRUTACJA: KTO I JAK?

Aplikant powinien mieć ukończone 18 lat. Górna granica wieku nie jest określona, jednak College of Policing zwraca uwagę, że przy podejmowaniu decyzji warto wziąć pod uwagę, że średnia wieku emerytalnego wynosi 60 lat, a sam proces szkolenia będzie trwał 2 lata.

Kolejny wymóg to posiadanie zezwolenia na pobyt w Wielkiej Brytanii kandydata i faktyczne przebywanie na jej terytorium przez minimum trzy lata. Oznacza to, że kandydat musi być obywatelem Wielkiej Brytanii, kraju członkowskiego Unii Europejskiej lub państw należących do wolnej strefy ekonomicznej (EEA2) bądź byłych kolonii (Commonwealth3). Czy, a jeśli tak, to co się w tej kwestii zmieni po brexicie – na razie nie wiadomo. Niespełnienie któregoś z powyższych warunków nie oznacza, że aplikant ma automatycznie zamk-nięte drzwi do służby w policji, oznacza jednak, że zostanie poddany znacznie bardziej drobiazgowej weryfikacji.

Sama rekrutacja rozpoczyna się od wypełnienia internetowego zgłoszenia. Nie ma tu jednego szablonu. Formularze różnią się w zależności od jednostki, ponieważ mogą mieć swoje indywidualne wymogi, takie jak kwestie posiadania tatuażu, drobnych wykroczeń na koncie, odpowiedniego wyksztalcenia lub doświadczenia, a nawet niespłaconych kredytów.

Liczba miejsc i termin rekrutacji zależą od wielu czynników. Jednymi z najważniejszych są budżet, obecny bądź planowany, nieprzewidziana sytuacja (np. atak terrorystyczny), charakter współpracy z Police Commissioners4 lub samorządami. Rekrutacja może też podlegać wpływom „politycznym”, czyli decyzjom podjętym przez Home Office. Przykładem może być decyzja rządu brytyjskiego podjęta we wrześniu 2020 r. o rozpoczęciu na terenie Anglii i Walii nowej kampanii, której celem jest przyjęcie w szeregi policji 20 tys. funkcjonariuszy. Według ostatnich danych w odpowiedzi na apel władz wpłynęło ponad 100 tys. aplikacji. Decyzje centralne pozwalają też elastycznie reagować na potrzeby pojawiające się w sposób nieprzewidziany. Tak właśnie zatrudniono dodatkowo 4,3 tys. policjantów w związku z trudną sytuacją związaną z pandemią koronowirusa.

Każdy, kto wysłał internetowe zgłoszenie, tą samą drogą jest informowany przez właściwą jednostkę policji o decyzji, jaką w jego sprawie podjęto.

Jeśli jest pozytywna, kandydata zaprasza się na testy sprawnościowe, psychologiczne oraz rozmowę kwalifikacyjną. Ich wyniki decydują o skierowaniu aplikanta na kolejne etapy policyjnego szkolenia. Test sprawnościowy sprawdzający predyspozycje kandydata na policjanta to ćwiczenia biegowe.

Test psychologiczny może obejmować kilkanaście pytań z zakresu zadań, uprawnień i obowiązków policji. Sprawdzenie umiejętności i predyspozycji do podejmowania określonych decyzji odbywa się nie tylko w trakcie rozmów, lecz także podczas aranżowanych scenek sytuacyjnych imitujących różne sytuacje spotykane w czasie policyjnej służby. Jeśli kandydat nie zostanie wybrany przez jednostkę policyjną, do której się zgłosił, lub jeśli nie zaliczy wszystkich testów, przed podjęciem kolejnej próby musi upłynąć co najmniej sześć miesięcy.

SZKOLENIE: KTO I GDZIE?

Jednym z założeń systemu policyjnego szkolenia jest oferowana kandydatom oraz pracownikom przez większość jednostek policji możliwość kształcenia na lokalnych uniwersytetach w zakresie związanym z zadaniami realizowanymi przez policję. Szkolenie takie trwa dwa lub trzy lata, opłacane jest przez jednostkę i kończy się otrzymaniem dyplomu.

Obecnie system oferuje dwa rodzaje szkolenia. Pierwszy – „The Police Constable Degree Apprenticeship” (PCDA) oferowany jest osobom, które nie mają wyższego wykształcenia, drugi – „The Degree Holder Entry Programme” (DHEP) skierowany jest do osób, które już takie posiadają. W obu przypadkach – kandydaci przez okres trwania szkolenia otrzymują stałe wynagrodzenie, którego wysokość rośnie w kolejnych latach. Osoba, która decyduje się na szkolenie PCDA, zaczyna od stawki rocznej, wynoszącej 19 500 £, ale w kolejnym roku jest to już kwota 23 586 £.

Oprócz kursów, które odbywają się na uniwersytetach, przyszli funkcjonariusze szkoleni są również w odpowiednio do tego przystosowanych ośrodkach szkoleniowych należących do poszczególnych jednostek policji.

Jeśli jakaś jednostka nie posiada kadry lub niezbędnego zaplecza do przeprowadzenia właściwego szkolenia, kontaktuje się bezpośrednio z inną jednostką lub z College of Policing, który koordynuje współpracę pomiędzy jednostkami. Ważnym elementem szkolenia, szczególnie tego lokalnego, jest współpraca z organizacjami rządowymi, samorządowymi lub pozarządowymi, które w ramach swojej statutowej działalności realizują zadania związane z szeroko rozumianym bezpieczeństwem.

Materiał szkoleniowy jest obszerny i zróżnicowany. Zależy zarówno od tego, czy policjant jest (lub nie) oficerem, oraz od tego, czym będzie się zajmował. Na marginesie można zauważyć, że stopni policyjnych w Wielkiej Brytanii jest mniej niż w Polsce. To, jakie specjalizacje są aktualnie preferowane, zależy od wielu czynników, np. bieżącego poziomu danego rodzaju przestępczości w kraju i zagranicą, stanu kadrowego specjalistów w określonej dziedzinie czy możliwości finansowych. Policjanci mają też możliwość podnoszenia swoich kwalifikacji w organizacjach międzynarodowych, takich jak Interpol czy Europol, o czym decydują ich przełożeni.

KARIERA

Karierę w policji w Wielkiej Brytanii można zacząć jako wolontariusz (volunteer) lub jako Special Constable. Nie mają one odpowiedników w polskiej ustawie o Policji. Różnica między nimi a stopniami stricte policyjnymi dotyczy zakresu uprawnień i kompetencji. Odpowiednie stopnie otrzymuje się automatycznie po przejściu rekrutacji i danego etapu szkolenia. Np. Special Constable, który posiada takie same prawa jak Police Constable (funkcjonariusz policji), wykonuje swoją pracę bezpłatnie, a szkolenie trwa zaledwie 20 dni (przez okres 12 tygodni).

Police Community Support Officers (odpowiednik polskiego dzielnicowego) szkolony jest przez 10 tygodni i tak jak Police Constable otrzymuje wynagrodzenie. Zakres obowiązków i uprawnienia PCSO są ściśle określone, a od uprawnień Police Constable różni się m.in. tym, że PCSO nie ma prawa dokonać zatrzymania, tylko ująć sprawcę na gorącym uczynku. W takim przypadku PCSO musi na miejsce zdarzenia wezwać Police Constabla, którego uprawnienia pozwalają dokonać zatrzymania.

CZAS PRACY, WYPOSAŻENIE, ZAROBKI

Przykładowo, czas pracy funkcjonariusza policji z Sussex nie powinien przekraczać 40 godzin w tygodniu, które rozłożone w systemie rotacyjnym składają się z kilku zmian (tzw. shifts). Każda zmiana powinna wynosić 8 godzin, niezależnie od pory dnia. Każdy pracujący na cały etat powinien liczyć się z pracą 24/7, także podczas weekendów i świąt narodowych (tzn. dni wolnych od pracy). Policjant może zacząć służbę w poniedziałek
o godzinie 8:00 rano i skończyć ją o godzinie 16:00 (z godziną przerwy na lunch), a kolejną – w środę od godziny 16:00 do 24:00. Każdemu policjantowi przysługuje przerwa, która może trwać nawet 3 - 4 dni – jej długość zależy od liczby dni i godzin wcześniej przepracowanych.
Wyposażenie policjanta w Anglii i Walii składa się z munduru, radia, kamery nasobnej, kajdanek, tasera i pałki. Może się ono nieco różnić w zależności od wykonywanych obowiązków, a także między poszczególnymi jednostkami policyjnymi. Policjanci, co wynika z etosu pracy
(tzw. policing by consent) i roli tej formacji w brytyjskim społeczeństwie, nie są wyposażeni w broń palną. Tę posiadają tylko funkcjonariusze jednostek specjalnych.

Różnice w wynagrodzeniu bywają znaczne, gdyż rosną z biegiem czasu oraz w miarę pokonywania kolejnych szczebli kariery. Według danych z roku 2019 policjant pracujący na terenie Anglii i Walii w randze Police Constable, który rozpoczął służbę 1 kwietnia 2013 r. lub później, zarabia rocznie w granicach 20 880 £ – 24 177 £. Każdy funkcjonariusz po siedmiu latach służby może roczne zarabiać 40 128 £. Po tym okresie kwota ta będzie się zmieniać w zależności od wielkości inflacji. Do wynagrodzenia podstawowego doliczane są różne dodatki, których wysokość różni się w poszczególnych jednostkach.

Ciekawym rozwiązaniem funkcjonującym w brytyjskiej Policji jest uruchomiony w 2003 r. program „Fast Track”. Jest on adresowany głównie do tych funkcjonariuszy, którzy planują wieloletnią karierę. Otwiera on szybką ścieżkę awansu, ale tylko tym, którzy gotowi są przejść wymagające szkolenia zakończone serią pisemnych i praktycznych egzaminów przygotowanych przez College of Policing. Program ten umożliwia zdolnym i zaangażowanym policjantom awans ze stopnia funkcjonariusza policji (Police Constable) na inspektora (Inspector) w ciągu zaledwie dwóch lat.

Monika Baylis
University of Huddersfield

1. „Home Office” to angielski odpowiednik polskiego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych.
2. EEA – tzw. „European Economic Area”, czyli kraje, takie jak: Islandia, Norwegia, Liechtenstein.
3. „Commonwealth citizen” to obywatel takich krajów, jak: Antigua i Barbuda, Australia, Bangladesz, Barbados, Belize, Botswana, Brunei oraz Kamerun.
4. „Police Commissioner” to odpowiednik lokalnego gubernatora, który wraz z lokalną społecznością decyduje o rocznych wydatkach każdej jednostki policyjnej.