Według danych Interpolu z 2004 r. Polska zajmuje piąte miejsce wśród państw najbardziej okradanych z dzieł sztuki. Do Wielkiej Brytanii i Niemiec wywożone są przeważnie zabytkowe monety, a za ocean przedmioty sakralne i starodruki.

Przez granicę wschodnią płyną zaś do Polski ikony (często skradzione z cerkwi i muzeów). Liczba ujawnionych prób przemytu dzieł sztuki stawia Polskę na czele państw Europy Środkowo-Wschodniej. W 2005 r. zatrzymano 6500 zabytków, które usiłowano wywieźć z naszego kraju. Największym zainteresowaniem złodziei cieszą się obrazy, rzeźby i monety.

(...)

DMUCHAĆ NA ZIMNE

Wiadomo, że lepiej zapobiegać, niż leczyć. Dobrze rozumiana prewencja w zakresie ochrony dóbr kultury to, zdaniem Ogrodzkiego, program Bezpieczeństwo dóbr kultury w woj. podlaskim. Przy współpracy Policji, Wojewódzkiego Oddziału Ochrony Zabytków, straży pożarnej i granicznej, kurii i przedstawicieli Kościoła prawosławnego bezpośrednim działaniem prewencyjnym objęto 371 obiektów: wykonano ich kompletną dokumentację fotograficzno-opisową oraz oznakowano cenne przedmioty.

(...)

PODEJRZANI HISTORYCY

Żadne zabezpieczenia jednak nie pomogą, jeśli złodziejami okazują się ludzie, którym powierzono opiekę nad dobrami kultury. W październiku tego roku krakowska prokuratura skierowała do sądu akt oskarżenia przeciwko dwóm historykom zatrudnionym w Archiwum Państwowym na Wawelu - zarzuca im się, że w latach 1996-2002 przywłaszczyli sobie 452 rękopisy o wartości ok. 415 tys. zł. Sprzedawali je anty-kwariuszom i wystawiali na aukcjach internetowych.
W archiwum stwierdzono brak 2500 rękopisów, z czego udało się odzyskać ponad 700.

(...)

"Madonna z Dzieciątkiem" Cranacha ciągle znajduje się na liście dzieł najbardziej poszukiwanych.

A JEDNAK ZDARZAJĄ SIĘ CUDA

Liczba dzieł sztuki, które tracimy co roku, najczęściej bezpowrotnie, jest ogromna. Kolekcjonerzy nie zgłaszają kradzieży, bo nie wierzą, że przedmioty uda się odnaleźć. Mimo że wymiana informacji między OOZP a Policją szwankuje - w Polsce nie ma spójnej koncepcji przeciwdziałania przestępstwom przeciwko zabytkom - raz na jakiś czas pojawiają się informacje, iż policjantom udało się coś odzyskać lub zlikwidować kolejną grupę przemytników dzieł sztuki.

Zdarzają się nawet cuda. Wielu parafian wierzy, że to dzięki wstawiennictwu sługi Bożego kardynała Wyszyńskiego po 28 latach do jego rodzinnej parafii w Zuzeli (gmina Nur) powrócił barokowy krzyż ołtarzowy (tzw. pacyfikał) z relikwią św. Andrzeja.

(...)

ALEKSANDRA WICIK
zdj. A. Mierzwiński, Ośrodek Ochrony Zbiorów Publicznych, archiwum