Wraz z rozwojem społeczeństwa i postępem technicznym zmieniają się różne role. Kobiety coraz częściej pracują w zawodach dotychczas zdominowanych przez mężczyzn, a mężczyźni coraz częściej partycypują w domowych obowiązkach i w wychowywaniu dzieci. Wzajemne uzupełnianie się i wymienianie się rolami przynosi pozytywne skutki zarówno dla kobiet, jak i mężczyzn. Role społeczne, kulturowe, ekonomiczne, zawodowe, jakie pełnią kobiety i mężczyźni w danej kulturze, w danym miejscu i czasie określa się jako płeć społeczno‑kulturową (gender), która – w odróżnieniu od płci biologicznej – jest zmienna w czasie, zróżnicowana kulturowo i podlega wpływom postępu cywilizacyjnego. Przejawem takich zmian społeczno‑obyczajowych jest rosnąca liczba funkcjonariuszek w policjach europejskich, co ma pozytywny wpływ na odbiór społeczny tych formacji, oraz przełamuje stereotypy dotyczące tradycyjnych ról przypisywanych kobietom i mężczyznom.
PARTNERSTWO I WSPÓŁODPOWIEDZIALNOŚĆ
W dzisiejszym świecie wiele aspektów życia ewoluuje. Mówimy o partnerstwie w domu, w pracy, odnosząc się do współodpowiedzialności, uzupełniania się na partnerskich zasadach. Pojawiają się nowe nazwy, również nazwy zawodów i funkcji. Zgodnie z zaleceniami UE istotne jest włączanie problematyki płci (gendermainstreaming) do głównego nurtu, jako strategii prowadzącej do osiągnięcia równości kobiet i mężczyzn. Strategia ta obejmuje również policje, a u jej podstaw leży koncepcja, aby zagadnienia płci stanowiły istotne kryteria dla skutecznego rozwiązywania różnorodnych problemów społecznych. Zarządzanie uwzględniające różnice płci zagwarantuje równy dostęp do zasobów i korzystania z różnych praw przez obie płcie, ułatwi również wykorzystanie wiedzy i umiejętności posiadanych przez kobiety i mężczyzn, co może znacznie poprawić długoterminową skuteczność różnych działań. Kobiety i mężczyźni z racji pełnionych ról posiadają różne doświadczenia, wiedzę, talenty i potrzeby. Analizy genderowe badają te różnice po to, aby polityki, programy i projekty mogły zidentyfikować i spełniać różne potrzeby kobiet i mężczyzn. Analizy, w tym również przestępczości, obejmują zbieranie danych z podziałem na płeć po to, aby ułatwić obserwowanie pewnych zjawisk, wyciąganie wniosków i planowanie adekwatnych działań. Ma to również istotne znaczenie w zapobieganiu przestępczości.
WRAŻLIWOŚĆ W SŁUŻBIE
Do pracy Policji włącza się wrażliwość na płeć społeczno‑kulturową (gender), która ma prowadzić do lepszego zrozumienia i rozwiązywania różnych potrzeb bezpieczeństwa w całej populacji (w tym mężczyzn, kobiet, chłopców i dziewcząt, z różnych środowisk), oraz tworzenia niedyskryminujących i reprezentatywnych jednostek policyjnych. Punktem wyjścia jest włączenie kwestii płci społeczno‑kulturowej do wszelkich aspektów funkcjonowania Policji (w tym również spojrzenie przez ten pryzmat na przestępczość, na sprawców i ofiary; włączenie perspektywy gender do szkoleń i procedur). Jest to proces podnoszenia skuteczności działań Policji oraz przestrzegania praw człowieka we wszystkich obszarach jej funkcjonowania, uwzględniający potrzeby całego społeczeństwa. Funkcjonariusze powinni rozpoznawać zagrożenia bezpieczeństwa w celu lepszego zrozumienia społeczności, której służą, być świadomi, że kobiety i mężczyźni z racji pełnionych ról społecznych dotykani są przemocą i dyskryminacją w różnym stopniu i na bardzo różne sposoby. Przykładem mogą być przestępstwa przeciwko mężczyznom, które popełniane są głównie w miejscach publicznych, natomiast przestępstwa wobec kobiet, takie jak przemoc w rodzinie, zgwałcenia często zdarzają się w pomieszczeniach prywatnych i dokonywane są przez osoby im znane.
RÓWNOWAGA PŁCI
Równość kobiet i mężczyzn jest jedną z wartości Unii Europejskiej. Obecnie Europol realizuje projekt dotyczący równowagi płci w zakresie egzekwowania prawa (The femalefactor. Genderbalance in law enforcement), który zakłada, że klucz do pomyślnej przyszłości każdej instytucji leży w jej zdolności do przyciągania, rozwijania i zatrzymywania najlepszych talentów. Projekt ten ma na celu podniesienie świadomości w zakresie równości płci jako integralnej części służby. Przeprowadzono wywiady z delegatami europejskich policji, jednym z podstawowych pytań było: dlaczego jest tak mało kobiet w policyjnej kadrze w porównaniu z innymi zawodami? Przyczyną okazało się założenie, że w celu podjęcia służby w policji potrzebna jest siła fizyczna. W Europie uznano, że jest to błąd, zwłaszcza dlatego, że w policji inteligencja jest czynnikiem niezbędnym do prowadzenia działań operacyjnych i dochodzeń. Struktura policji powinna być lustrem społeczeństwa pod kątem równowagi płci, a kluczowe i decydujące znaczenie może mieć to, czy jesteśmy w stanie stworzyć zróżnicowaną organizację, która odzwierciedli różnorodny świat. Więcej kobiet w zespołach skutkuje wprowadzaniem nowych umiejętności i perspektyw.
JAK JEST W EUROPIE?
W wielu europejskich policjach wprowadzono rozwiązania promujące równość szans obu płci, w tym programy ułatwiające łączenie kariery (np. korzystania ze szkoleń, awansowania) i życia rodzinnego. Oto przykłady takich rozwiązań obejmujących zarówno funkcjonariuszy, jak i pracowników policji: praca na część etatu (part timework); telepraca (teleworking) – wykonywanie zadań poza siedzibą zakładu pracy za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej, np. internetu, telefonu; możliwość pracy w domu lub w innych miejscach (flexiblejoblocation); elastyczne godziny pracy (flexibleworking policy), w tym zawieranie porozumień w policji w sprawie godzin pracy przyjaznych rodzinie (family friendlyworkinghours), tj. ustanawianie elastycznych godzin pracy dla rodziców małych dzieci; dzielenie obowiązków na wspólnym etacie rodziców małych dzieci (jobshare); urlopy rodzicielskie dla obu płci; funkcjonowanie policyjnych żłobków dla dzieci do lat 3, przedszkoli, centrów opieki dla dzieci; specjalne urlopy od kilku miesięcy do roku z zachowaniem wynagrodzenia (sabbaticals).
Prawie we wszystkich krajach europejskich policja jest obejmowana rządowymi programami równego traktowania oraz specjalnymi politykami w zakresie równości szans. Powoływane są grupy robocze w celu realizacji strategii gendermainstreaming; wzmacniane jest uczestnictwo kobiet w sektorze bezpieczeństwa oparte na rezolucji ONZ 1325, w tym monitorowany jest udział kobiet w kadrze kierowniczej średniego i wyższego szczebla. W wielu policjach europejskich wprowadzono programy zarządzania wrażliwe na płeć, mające m.in. zwiększyć liczbę policjantek (np. Francja, Niemcy, Portugalia, Rumunia, Słowenia, Szwecja), oraz wzmocnić reprezentację kobiet na stanowiskach kierowniczych (np. Finlandia, Szwecja). W wielu strukturach policyjnych działają sieci policjantek (np. Dania, Estonia, Niemcy, Holandia, Szwecja) na rzecz zwiększenia świadomości w zakresie korzyści służby kobiet w policji, optymalizacji ich pozycji oraz wyrównywania szans. Ważnym krokiem w kształtowaniu postaw równościowych i kreowania przyjaznej atmosfery w miejscu pracy jest wdrażanie procedur i szkoleń z zakresu przeciwdziałania dyskryminacji (w tym m.in. ochrony przed mobbingiem i molestowaniem). W przepisach unijnych nie ma rozróżnienia w tym zakresie na pracowników i funkcjonariuszy.
RÓWNOŚĆ SZANS DLA KOBIET I MĘŻCZYZN
Przez zwiększenie różnorodności w zatrudnieniu organy ścigania mogą okazać się skuteczniejsze i wzmacniać swoją zdolność do rozwiązywania wielu problemów lokalnych oraz podnosić zrozumienie uwzględniające różne potrzeby bezpieczeństwa: kobiet, mężczyzn, dziewcząt i chłopców. Postęp w wielu dziedzinach sprawił, że w dzisiejszym świecie stawia się głównie na umiejętności komunikacyjne, istnieje coraz większa akceptacja społeczeństwa dla kobiet w roli funkcjonariuszek, dostrzegane są zalety policyjnych patroli mieszanych zarówno mundurowych, jak i operacyjnych. Jednak doświadczenia pokazują, że podstawowym problemem dotykającym kobiety jest godzenie pracy zawodowej z życiem rodzinnym. Europejskie rozwiązania w tym zakresie wprowadzające równość szans dla kobiet i mężczyzn zasługują na miano dobrych praktyk.
podinsp. KAMILA ZIMOŃ
członkini Europejskiej Sieci Policjantek, słuchaczka GenderStudies przy ISNS UW
Chcesz się zarejestrować? Kliknij w obrazek.
